Błędy w imiesłowowym równoważniku zdania

Błędy w imiesłowowym równoważniku zdania

17.02.2023
17.02.2023

Dzień dobry,

na czym polegąją błędy w tych zdaniach?


Wracając z koleżanką, przypomniały mi się słowa mojej babci.

Mając sześć lat, stryjek kupił mi komputer.

Narzeczeni biorąc ślub poszli do fotografa.

Jadąc na motorynce, potrącił go mini-bus.

Uwalniając wyspę, rozbitek zabił wszystkich ludożerców.

Wspominając o mojej przyjaciółce, zrobiło mi się jej żal.

Piotrek kończąc czytać nowelkę, oddał ją do biblioteki.

Będąc w parku na przechadzce, mieliśmy nieprzyjemną przygodę.

We wszystkich przytoczonych w pytaniu zdaniach mamy do czynienia z niewłaściwie użytym imiesłowowym równoważnikiem zdania. Używanie równoważników zdań z imiesłowem przysłówkowym wymaga respektowania dwóch podstawowych zasad – zasady tożsamości podmiotów oraz zasady zachowania relacji czasowych.

Zgodnie z pierwszą zasadą równoważnik i zdanie główne powinny mieć tożsamy (wspólny) podmiot mianownikowy, wskazujący wprost lub pośrednio wykonawcę czynności, o którym mowa w obu częściach zdania złożonego. Niepoprawne – jako niemające tożsamego podmiotu – są następujące zdania:

  • *Wracając z koleżanką, przypomniały mi się słowa mojej babci – podmiot zdania głównego: słowa; podmiot (domyślny) imiesłowowego równoważnika zdania: ja; popr.: Kiedy wracałam/wracałem z koleżanką, przypomniały mi się słowa mojej babci.
  • *Mając sześć lat, stryjek kupił mi komputer – podmiot zdania głównego: stryjek; podmiot (domyślny) imiesłowowego równoważnika zdania: ja; popr.: Kiedy miałam/miałem sześć lat, stryjek kupił mi komputer.
  • *Jadąc na motorynce, potrącił go mini-bus – podmiot zdania głównego: minibus; podmiot (domyślny) imiesłowowego równoważnika zdania: on; popr.: Kiedy jechał na motorynce, potrącił go minibus.
  • *Wspominając o mojej przyjaciółce, zrobiło mi się jej żal – podmiot zdania głównego: mi (w celowniku, a więc brak podmiotu mianownikowego); podmiot (domyślny) imiesłowowego równoważnika zdania: ja; popr.: Kiedy wspominałam/wspominałem moją przyjaciółkę, zrobiło mi się jej żal.

Nieprzestrzeganie zasady zachowania relacji czasowych może się przejawiać w różny sposób. Błędem jest np. użycie imiesłowu współczesnego zamiast uprzedniego, a zatem dla wyrażenia czynności poprzedzającej czynność zdania głównego, por.:

  • *Piotrek, kończąc czytać nowelkę, oddał ją do biblioteki (popr.: Piotrek, skończywszy czytać nowelkę, oddał ją do biblioteki).
  • *Narzeczeni, biorąc ślub, poszli do fotografa (popr.: Narzeczeni, wziąwszy ślub, poszli do fotografa).

By konstrukcja zawierająca imiesłowowy równoważnik zdania była poprawna, czas trwania czynności wskazanej w zdaniu głównym musi być zbliżony do czasu trwania czynności wskazanej w członie podrzędnym. W poniższym zdaniu nieprzyjemny incydent był tylko epizodem w trakcie przechadzki po parku, por.:

  • *Będąc w parku na przechadzce, mieliśmy nieprzyjemną przygodę (popr.: Kiedy byliśmy w parku na przechadzce, mieliśmy nieprzyjemną przygodę).

Ponadto nie należy używać imiesłowowych równoważników zdań zamiast zdań okolicznikowych skutku. W zdaniach takich nie ma nawet częściowej jednoczesności działań podmiotu, ponieważ skutek ujawnia się zwykle już po ustaniu czynności, która go wywołuje, por.:

  • *Uwalniając wyspę, rozbitek zabił wszystkich ludożerców (Rozbitek zabił wszystkich ludożerców, w następstwie czego uwolnił od nich wyspę).
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego