Czas przyszły złożony w polszczyźnie
Szanowni Państwo,
chciałem spytać o formy wyrażania przyszłości na przykładzie zwrotu „będe pracował”. Dla mnie jest tu jakaś sprzeczność — jak można jednocześnie w przyszłości i w przeszłości, w końcu będę to przyszłość, a pracował to przeszłość (w dodatku 3 osoba liczby pojedynczej). Będę tym bardziej mi nie pasuje. Już ma wiele więcej sensu, żeby mówić będę pracować. Proszę o odpowiedź.
Pozdrawiam
W polszczyźnie w czasie przyszłym złożonym odmieniają się wyłącznie czasowniki mające aspekt niedokonany, por. np. chodzić, czytać, pisać, robić, stać. Czasowniki dokonane (np. napisać, przeczytać) wymagają odmiany w czasie przyszłym prostym.
Czas przyszły złożony składa się w języku polskim:
- z przyszłej formy czasownika być, która pełni funkcję czasownika posiłkowego, por. (ja) będę..., (ty) będziesz..., (on, ona, ono) będzie..., (my) będziemy..., (wy) będziecie..., (oni, one) będą...;
- oraz z bezokolicznika (por. pisać, robić, np. (ja) będę pisać, (ty) będziesz robić) ALBO tzw. imiesłowu przeszłego danego, odmienianego czasownika (por. pisał, robił, np. (ja) będę pisał, (ty) będziesz robił).
Wspomniany powyżej imiesłów przeszły to jeden z dwóch – obecnych w dawnej polszczyźnie – imiesłowów czynnych czasu przeszłego. Oba imiesłowy zanikły jako swoiste kategorie gramatyczne, lecz są obecne we współczesnej polszczyźnie. Reliktami tzw. pierwszego imiesłowu są przymiotniki typu: oszalały (‘taki, który oszalał’) czy posiwiały (‘taki, który posiwiał’). Tymczasem tzw. drugi imiesłów – o postaci na -ł typu: pisał, robił – służy we współczesnej polszczyźnie do tworzenia form czasu przeszłego (np. pisał, robił) i przyszłego (np. będzie pisał, będzie robił) oraz trybu przypuszczającego (np. pisałby, robiłby).
Oba sposoby tworzenia form czasu przyszłego złożonego – tzn. z użyciem bezokolicznika oraz z użyciem imiesłowu na -ł – traktowane są jako oboczne. Należy jednak mieć na względzie to, że ta druga forma odznacza się większą precyzją znaczeniową. Zawiera bowiem w sobie informacje o rodzaju gramatycznym podmiotu. Przykładowo: w wypowiedzeniu: Będzie pisać biografię ojca nie jesteśmy w stanie określić płci mówiącego, podczas gdy w zdaniu: Będzie pisała biografię ojca jest to możliwe.
Na koniec należy podkreślić, że owa „sprzeczność”, na którą zwraca w swoim pytaniu uwagę korespondent poradni, dotyczy także form czasu przyszłego prostego. Czas przyszły prosty w języku polskim tworzy się identycznie, jak czas teraźniejszy. Formalnie bowiem rzecz ujmując, czasowniki dokonane odmienione „w czasie teraźniejszym” pełnią funkcję właśnie czasu przyszłego. Przykładowo: czasowniki (ja) piszę i (ja) napiszę itd. oraz (ja) robię i (ja) zrobię itd. mają w odmianie identyczne końcówki fleksyjne. Tym, co je różni pod względem budowy, jest tylko obecność przedrostków (na- i z-). Czyni to z tej drugiej formy czasownik dokonany, który – jako wyraz – nabiera funkcji czasu przyszłego.
