Czy mówić gwarą?

Czy mówić gwarą?
21.03.2006
21.03.2006
Jestem mieszkańcem Poznania i popieram kultywowanie starych tradycji. Zastanawiam się tylko, czy mówienie gwarą w miejscach półpublicznych, np. w szkole czy na uczelni podczas zajęć, jest zachowaniem kulturalnym. Czy gwarowa giyra jest kulturalna, czy świadczy o braku owej kultury? Jak Pan Profesor by się do tego ustosunkował?
Współcześnie zauważa się wzrost zainteresowania kulturą własnego regionu, w tym regionalną odmianą języka, także lokalnymi gwarami – miło zaznaczyć, że jest to szczególnie widoczne w Wielkopolsce. Po części jest to postrzegane jako sposób identyfikowania się z regionem, z „małą ojczyzną”. Ponadto w miejscach „półpublicznych” zaczyna dominować odmiana środowiskowa, zauważalna jest też próba podkreślenia swej przynależności właśnie do danego środowiska (w znaczeniu regionalnym).
Należy odróżnić świadome używanie elementów „gwarowych” od braku owej świadomości. Świadome wprowadzanie do swojej wypowiedzi elementów regionalnych świadczyć może raczej o wrażliwości stylistycznej (i emocjonalnej) mówiącego.
Ponadto specyfiką gwar wielkopolskich (i polszczyny potocznej tego regionu) jest używanie „zgrubień”. Jako że pochodzę spoza Wielkopolski, sam na początku odbierałem wyrazy typu giyra jako wartościujące ujemnie (dla wielu Polaków jest to ujemnie nacechowany synonim wyrazu noga). W Wielkopolsce giyra takiego zabarwienia on nie ma. Podobnie odmiennie będą oceniane wielkopolskie pierdoły, wiara, wiaruchna itp.
A tak w ogóle jestem przeciwny utożsamianiu mówienia gwarą z brakiem kultury. Gwary są takim samym kulturalnym dziedzictwem narodowym jak każda inna pozostałość przeszłości narodowej. Coraz częściej (w różnych środowiskach naukowych) osoby mówiące gwarą uznawane są za bilingwalne.
Uwaga na marginesie: jeszcze nie słyszałem nikogo – zwłaszcza na Uniwersytecie – MÓWIĄCEGO gwarą poznańską (miejską); elementy regionalne pojawiają się zaś często.
Pozdrawiam „mieszkańca Poznania”; na ewentualną dalszą dyskusję zapraszam do Zakładu Dialektologii Polskiej UAM; kontakt: zdialpol@amu.edu.pl
Jerzy Sierociuk, prof., Uniwersytet Adama Mickiewicza
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego