Czy tylko pełna nazwa może wyrażać szacunek?

Czy tylko pełna nazwa może wyrażać szacunek?
24.10.2012
24.10.2012
Uprzejmie proszę o interpretację, czy pisanie słowa Powstanie, używanego w kontekście jako część nazwy własnej Powstanie Warszawskie, oddzielnie wielką literą powinno być traktowane jako błąd ortograficzny. Cytuję: „Pani przewodniczka była młodą osobą, wiedzieliśmy więc, że urodziła się po Powstaniu”. Nauczycielka sprawdzająca pracę wskazała wielką literę w wyrazie Powstanie jako błąd (było takich wyrazów kilka), obniżając ocenę z pracy.
Grzegorz Kłos
Zasady ortografii pozwalają używać wielkiej litery w nazwach wydarzeń dziejowych na znak szacunku lub ze względów uczuciowych (WSO PWN posługuje się nawet przykładem Powstanie Warszawskie). Jednocześnie zasady te nie ograniczają użycia wielkiej litery do nazw pełnych. Tym samym nie ma powodu, aby zdanie zacytowane w pytaniu uznać za zapisane błędnie.
Skoro moją opinię już Pan zna, należałoby teraz zapytać nauczycielkę o jej intencje. Przepis stanowiący, że nazwy wydarzeń historycznych z zasady pisze się małymi literami, jest ważniejszy od uchylających go wyjątków, być może więc nauczycielka chce, aby uczniowie przyswoili sobie przede wszystkim zasadę ogólną. A może chciałaby uniknąć wartościowania wydarzeń historycznych, przejawiającego się w wyborze pisowni, tym bardziej, że postępowanie takie łatwo może się stać narzędziem perswazji, a nawet indoktrynacji. Zauważmy ponadto, że skracanie pełnej nazwy nie idzie w parze z wyrażaniem szacunku, por. luzackie skróty w języku młodzieży: spoko, nara czy starsze, uczniowskie panie psorze. Zasada: „Im dłużej, tym grzeczniej” ma szersze zastosowanie w języku, nie ogranicza się do ortografii, por. choćby sposoby wyrażania prośby: krótkie, obcesowe „Daj mi klucze” i dłuższe, pozornie pytajne, a więc dające zapytanemu okazję uprzejmej odmowy, motywowanej niejako obiektywnie: „Czy mógłbyś mi podać klucze?”.
Reasumując: myślę, że kwestii, którą Pan podniósł, warto poświęcić kilka minut na lekcji. Widać tu argumenty za i przeciw, a takie przykłady są najciekawsze, edukacyjnie najbardziej wartościowe.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego