Dodatkowe funkcje partykuły nie
Czasami można usłyszeć zdania względne z przeczeniem:
Spytam ją, czy NIE chciałaby pójść ze mną do teatru.
Od strony logicznej jest ono dziwne, bo raczej nie zakładamy od razu odpowiedzi negatywnej. Moim zdaniem lepiej powiedzieć:
Spytam ją, czy chciałaby ze mną pójść do teatru.
Co innego gdy nasza intencja jest przeciwna, np.:
Sprawdzę, czy w szafce NIE ma karaluchów. - a nie "...czy są karaluchy", bo raczej nikt nie chciałby ich mieć.
Czy takie zdania rządzą się taką regułą?
Odnoszenie reguł logiki do niektórych zdań języka naturalnego nie zawsze się sprawdza. Język naturalny rządzi się swoimi prawami. Tak jest właśnie w wypadku zdania: Spytam ją, czy NIE chciałaby pójść ze mną do teatru. Partykuła nie nie pełni tu wyłącznie funkcji zaprzeczenia. Jest stosowana w funkcji stylistycznej i ma na celu uczynienie propozycji bądź sugestii bardziej uprzejmymi.
Taką funkcję pełni nie tylko w zdaniach względnych, lecz także w pytaniach rozstrzygnięcia, jak również w pytaniach niepoprzedzonych partykułą czy, por. np.
Czy nie poszlibyśmy do kina?
Czy nie kupiłbyś mi gazety?
Nie napiłbyś się piwa?
Nie wstąpiłaby pani do mnie na chwilę?
Z nieco inną sytuacją mamy do czynienia w zdaniu: Sprawdzę, czy w szafce NIE ma karaluchów. Tutaj partykuła nie jest użyta, ponieważ pytający liczy na określoną odpowiedź. W tym wypadku przeczącą, ponieważ – jak słusznie zauważa korespondent Poradni – nikt nie chce karaluchów. Ale mówiący może też liczyć na odpowiedź twierdzącą, por. np.
Zastanawiam się, czy myśmy się już kiedyś nie spotkali?
