Wykorzystajmy to pytanie do nieco szerszego zarysowania obecności form adresatywnych typu: pan, pani i państwo we współczesnej polszczyźnie. Rzeczowniki te pełnią – jako tzw. dystansowe formy adresatywne – funkcję zaimków osobowych (tj. odnoszą się do osoby lub osób, do których zwraca się mówiący). W normie wzorcowej łączą się z orzeczeniem w tzw. pseudotrzeciej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej. Określa się ją mianem „pseudotrzeciej”, w gruncie rzeczy bowiem chodzi o drugą osobę liczby pojedynczej lub mnogiej, por. np.

• Co pan o tym sądzi? (= Co ty o tym sądzisz?),
• Co panie o tym sądzą? (= Co wy o tym sądzicie?),
• Co państwo o tym sądzą? (= Co wy o tym sądzicie?).

W normie potocznej bądź w wyniku określonej stylizacji tekstu (wyrażającej ironię, kpinę, deprecjację, groźbę itp.) omawiane tu formy adresatywne łączą się z czasownikami w drugiej osobie, por. np.

• Co pan robisz?
• Co panie wyprawiacie?
• Słyszeliście państwo?

Kolejną cechą omawianych tu form adresatywnych jest to, czy są składniowo zintegrowane ze zdaniem, czy też nie są. Formy niezintegrowane – określane jako wokatywne („wołaczowe”) – stoją poza zdaniem i zasadniczo oddziela się je od sąsiedztwa przecinkami, por. np.

• Pani kochana, co pani wyprawia?
• Panie Tadeuszu, proszę kontynuować.
• Pozwólcie mi, panowie, dokończyć myśl.
• Pozwólcie, drodzy państwo, że przejdę do kolejnego zagadnienia.
• Proszę pani, oni już zapewne dzisiaj nie przyjadą.
• Formy zintegrowane składniowo (niewokatywne) nie są oddzielane lub wydzielane przecinkami, por. np.
• Boga się pan chyba nie boisz!
• Czujcie się państwo jak u siebie w domu.
• Czy pani się przypadkiem nie myli?
• Czy państwo są zadowoleni z podróży?
• Niech mi pan pozwoli opuścić to pomieszczenie.
• Państwo pozwolą, że zapalę papierosa.
• Pozwolą mi panie dokończyć to wystąpienie czy nie?!
• Pozwólcie mi państwo skończyć!
• Proszę państwa do stołu.
• Skąd pani o tym wie?

Reasumując: przywołane w pytaniu wypowiedzenie powinno – przynajmniej w normie wzorcowej – mieć orzeczenie w tzw. pseudotrzeciej osobie (z czego autorka pytania zdaje sobie sprawę). Jeśli zaś chodzi o stronę interpunkcyjną, to w zdaniu tym forma adresatywna jest zintegrowana składniowo, a zatem przecinki są zbędne:

• Najwyraźniej nie rozumieją państwo natury tego problemu.

Treść porady została poprawiona i uzupełniona 13.07.2024 r. Za bezcenne uwagi dotyczące opisywanego zjawiska dziękuję Panu Michałowi Gniazdowskiemu, korektorowi Wydawnictwa Noir sur Blanc. AW