Frania a chemia

Frania a chemia
30.10.2019
30.10.2019
Pochodzę z Małopolski i przez całe dzieciństwo nigdy nie słyszałam rozróżnienia w wymowie słów zakończonych na -nia. Frania brzmiała identycznie jak chemia. Dopiero na studiach spotkałam osobę z Pomorza, która różnicowała te końcówki. Czy ich nierozróżnianie jest typowe dla mojego regionu? Czy moja wymowa jest poprawna, czy też, aby mówiąc poprawnie, musiałabym faktycznie zastanawiać się za każdym razem, czy słowo jest rodzime, czy zapożyczone?:)
Pytanie nie jest postawione dostatecznie precyzyjnie, mam nadzieję, ze odpowiedź będzie pozostawać w zgodzie z Pani intencją (i intuicją językową). Naprzód uporządkujmy kilka spraw językowych. Wymowa tak zakończonych (na: -nia, -mia) wyrazów rodzimych i zapożyczonych różni się w języku polskim. A więc np. łania, Mania, ziemia ma inną wymowę niż: Dania [dańja], mania [mańja], anemia [anemja]. W wypadku wyrazów zakończonych na -nia, prawdopodobnie dla wszystkich jest słyszalna różnica wymowy (smaczne dańa w restauracji Dańja). Więcej problemów nastręcza zakończenie -mia. Wskutek szerzącej się w języku ostatnich dekad tzw. asynchronicznej wymowy spółgłosek miękkich wargowych (m’, p’, b’, f’, v’) ich miękkość (trywializując nieco zagadnienie) wyodrębnia się w postaci „j” (np. piasek [pjasek], biały [bjały], miasto [miasto]) różnorodnego pochodzenia wyrazy zakończone na -mia stają się na końcu wyrazu tak samo brzmiące dla ucha, a więc np.: ziemja i chemja. Różnicę (przynajmniej częściowo) zachowują w drugim przypadku: anemji, glikemji, chemji (ale ziemi). Dodam, że dawniej wyrazy zapożyczone tego typu miały odrębną pisownię w zakończeniu (-ija/-yja) w ortografii. Zachowanym śladem ich odrębności jest zapis z podwojonym -ii, w przypadkach wymagających końcówki fleksyjnej -i (chemii, armii ale ziemi). Trzeba przyznać, że język zmienia się w tym zakresie szybko; np. zdarzyło się już mi spotkać w menu restauracji… zupę z dynii, co potwierdzałoby zasadność Pani niepokoju o poprawną wymowę tych wyrazów.
Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego