Funkcja

Funkcja

17.12.2018
17.12.2018

Szanowna Pani Profesor,

zadałem kiedyś pytanie o etymologię słowa funkcja w znaczeniu matematycznym (odpowiedź otrzymałem 12.06.2018 r.). A czy wiadomo, skąd Leibniz wziął ów termin? Czy słowo to istniało już wtedy w języku i miało takie znaczenie ogólne jak dzisiaj? Zapytam może tak: co w takim razie w ogóle wiadomo o historii słowa funkcja?


Z wyrazami szacunku

Czytelnik

Szanowny Panie,

źródłem funkcji jest łaciński rzeczownik functio znaczący ‘wypełnienie (np. obowiązku), wykonanie (np. zadania)’, powstały od czasownika fungi ‘spełniać (np. obowiązek), wykonywać (np. zadanie), wywiązywać się (np. z obowiązku)’. Pojawienie się funkcji w polszczyźnie datowane jest na koniec XVIII w. (tak podaje A. Bańkowski w swym Słowniku etymologicznym języka polskiego, t. 1, s. 392), inne języki znały ją o wiele wcześniej – pierwsza rejestracja anglojęzyczna (function) przypada na I połowę XVI wieku, a francuska (wówczas w formie function; dziś jest to fonction) – na koniec XIV wieku (podaję za: Online Etymology Dictionary i Centre National de Ressources Texuelles et Lexicales, dostępne w internecie: https://www.etymonline.com/word/function#etymonline_v_14250 i https://www.cnrtl.fr/etymologie/fonction). W obu tych językach początkowo funkcja oznaczała zadanie do wykonania, czyjś obowiązek, cel, do którego ktoś dąży itd. Znaczenie zbliżone do współczesnego (zarówno ogólnego, jak i specjalistycznego – przysługującego funkcji w matematyce, językoznawstwie czy biologii) pojawiło się pod koniec XVII w. (według źródeł, z których korzystam, w języku francuskim, możliwe jest jednak, że – nomen omen – funkcjonowało także w innych językach) – funkcja wówczas oznaczała już nie (jak uprzednio) zadanie, obowiązek, lecz „rolę jednego z elementów zbioru; zespół cech organu, który w organizmie żywym ma określone zadanie do wykonania” (definicja z: https://www.cnrtl.fr/etymologie/fonction). W tym użyciu funkcję rozpatruje się jako zadanie czegoś, co jest bytem abstrakcyjnym – języka, wypowiedzi, zbioru itd.

Łączę pozdrowienia, jeszcze przedbożonarodzeniowe

Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego