Górażdże Cement i Nysa Motor
Szanowni Państwo,
uprzejmie proszę o pomoc w niezmiernie kłopotliwej sprawie, z jaką zmagają się od dłuższego czasu zastępy redaktorów, adiustatorów i korektorów. Ponieważ chodzi o nazwy własne, wyjaśnienie trudno „detalicznie” znaleźć w słownikach.
Pojawiają się w polszczyźnie (?) coraz liczniejsze obce naszej mowie zestawienia typu kartofel zupa zamiast zupa z kartofli lub po prostu kartoflanka. Jak je odmieniać? Konkretnie: Górażdże Cement, Nysa Motor itp.
Przyzwyczailiśmy się już do odmiany nazw takich jak Kredyt Bank czy Deutsche Bank, ale mają one nieco inną budowę i w tym wypadku ten paradygmat nie da się zastosować. Proszę o radę, jak te dziwolągi odmieniać, błagając równocześnie, by nie sugerowali Państwo wyjść salomonowych w rodzaju omijania form zależnych lub poprzedzania owych nazw dodatkowymi określeniami (firma, przedsiębiorstwo itp.), nie zawsze jest to bowiem możliwe.
Pozdrawiam, życząc mniej skomplikowanych pytań.
Krzysztof Szymczyk, Opole
Nazwa Górazdze/Górażdże Cement jest naśladownictwem, i to koślawym, nazw typu Heidelberger Zement (właściciel firmy Górażdże Cement). Kłopot z tą nazwą polega również na tym, że nie wiadomo, czy elementy, z których się składa, są współrzędne, czy nie. Bo jeśli tak – odmieniamy obydwa składniki, jeśli nie – składnik nadrzędny.
Skoro jednak taka nazwa funkcjonuje, należy jej używać zgodnie z regułami polszczyzny. Najogólniejsze zalecenie dotyczące odmiany brzmi tak: Jeśli tylko możemy ustalić wzorzec odmiany dla wyrazu, powinniśmy go odmieniać. W tym wypadku przyjdzie nam to z łatwością: do Górażdży Cementu, w Górażdżach Cemencie itd.
Problem z pisownią (Górazdze/Górażdże) i odmianą nazwy mają sami zainteresowani, bo w witrynie internetowej można przeczytać Na głównej drodze, […] ustawiony był beczkowóz Górażdże Cement (https://www.gorazdze.pl/start01.htm). Oczywiście to nie beczkowóz nazywał się tak, jak sugeruje tekst, tylko należał do tej firmy, powinno więc być beczkowóz Górażdży Cementu.
Wbrew życzeniom Korespondenta sugerowałbym inne rozwiązanie problemu, godne raczej Aleksandra Wielkiego niż króla Salomona. Ten językowy węzeł gordyjski należy bowiem przeciąć, nie używając w ogóle konstrukcji Górazdze/Górażdże Cement. Oczywiście poza tekstami o funkcji urzędowej, bo – jak się okazuje – firma ta została zarejestrowana (w Polsce!) pod nazwą Górażdże Cement S.A. Najrozsądniej będzie mówić po prostu o cementowni Górażdże, we wspomnianej witrynie internetowej występuje zresztą nazwa Cementownia Górażdże.
Druga z podanych nazw zapisywana jest oficjalnie jako Nysa „Motor”. Wyraz drugi jest tu określeniem pierwszego, toteż odmieniamy do Nysy „Motor”, w Nysie „Motor” itd.
