Ivo
PS: Sprawa jest poważna, ponieważ koledzy założyli się o, powiedzmy, dużą ilość piwa.
3.02.2003
3.02.2003
Jak odmieniać imię Ivo? Kolega w pracy nosi takie imię i powstała dyskusja wśród pracowników na temat jego odmiany. Mistrz ortografii Maciej Malinowski w jednym z artykułów twierdzi, że powinno się mówić np.: „Mówię o Ivonie N.”. Natomiast Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN podaje: „Wywiad z Ivo N.”. W Państwa poradni można znaleźć tę pierwszą odmianę. Jak jest poprawnie? PS: Sprawa jest poważna, ponieważ koledzy założyli się o, powiedzmy, dużą ilość piwa.
Sprawa jest nie tylko poważna, ale i złożona. Przede wszystkim jest problem ze sformułowaniem reguły, które imiona zakończone na -o mają być odmieniane z dodaniem elementu -n-. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN tłumaczy na s. 1648, że dotyczyć to ma imion Bruno, Hugo, Iwo. Nie wiadomo, dlaczego nie wymieniono kilku innych: Gwido, Otto, Cycero, Kato, Plato, Scypio. Znany poradnik O dobrej i złej polszczyźnie autorstwa W. Kochańskiego, B. Klebanowskiej i A. Markowskiego podaje, iż chodzi o nazwiska i imiona pochodzenia greckiego i łacińskiego, np. Kato, Plato. Zasada ta wydaje się sensowna (występuje ona też w innych publikacjach), ponieważ element -n- pojawia się w łacińskiej odmianie, a w konsekwencji i w polskiej. Jednak wśród przykładów autorzy wymieniają m.in. imiona Bruno i Hugo, które są pochodzenia germańskiego.
Nie koniec na tym. Dociekliwy czytelnik mógłby spytać, jak w takim razie odmieniać na przykład imiona Pietro, Paolo, Pablo, które przecież także wywodzą się ze starożytnej łaciny. Dostrzegłem ten problem, pisząc Słownik imion, toteż zrezygnowałem z ogólnego charakteryzowania omawianych imion, wymieniając je, ponieważ można je scharakteryzować tylko przez wyliczenie. W tym wyliczeniu nie podałem imienia Iwo, ponieważ – jak sprawdziłem za pomocą niezawodnych wyszukiwarek internetowych – formy do Iwona, o Iwonie są bardzo rzadkie nawet w formach oficjalnych, np. w Krakowie działało Studio Dramatyczne Iwo Galla.
We wspomnianym słowniku zasygnalizowałem też problem fleksyjny, podkreślając, iż odmiana z dodaniem -n- jest właściwa dla starannej polszczyzny. Wprawdzie imiona tego typu występują bardzo rzadko, lecz gdy się pojawią, odmienia się je jak inne zakończone na -o. Dowodem imię bohatera popularnego serialu Na dobre i na złe, w którym mówi się o Brunie, nie Brunonie.
Imię Iwo jest pochodzenia germańskiego albo celtyckiego, co oznacza, że wraz z imionami Bruno, Gwido, Hugo, Otto może mieć odmianę z -n- tylko dzięki tradycji – imiona te były częstsze w średniowieczu, a więc za sprawą dokumentów łacińskich utrwaliły się rozszerzone formy odmiany. Z moich obserwacji, które udało mi się już wielokrotnie potwierdzić, wynika, iż formy Brunona, Brunonie, Iwona, Iwonie traktuje się jako pochodne od Brunon, Iwon, nie Bruno, Iwo.
Możliwości są wobec tego trzy. (1) Imię Iwo może pozostawać nie odmieniane, i tak jest najczęściej w praktyce językowej. (2) Może być odmieniane w sposób tradycyjny, a powiedziałbym też „książkowy” (do Iwona, o Iwonie). (3) Wreszcie możemy traktować je jak inne polskie imiona zakończone na -o, odmieniając: do Iwa, o Iwie. Moim zdaniem najgorsze jest rozwiązanie pierwsze, najlepsze zaś – ostatnie. Tradycyjne formy odmiany są natomiast nacechowane, nie neutralne, co musimy mieć na uwadze, używając ich.
Zapis, który występuje w pytaniu, oznacza prawdopodobnie, iż posiadacz imienia nie jest Polakiem. W takim razie mamy jeszcze jedną możliwość: możemy je pozostawić w formie nieodmiennej, pod warunkiem że tego imienia użyjemy z nazwiskiem.
Nie koniec na tym. Dociekliwy czytelnik mógłby spytać, jak w takim razie odmieniać na przykład imiona Pietro, Paolo, Pablo, które przecież także wywodzą się ze starożytnej łaciny. Dostrzegłem ten problem, pisząc Słownik imion, toteż zrezygnowałem z ogólnego charakteryzowania omawianych imion, wymieniając je, ponieważ można je scharakteryzować tylko przez wyliczenie. W tym wyliczeniu nie podałem imienia Iwo, ponieważ – jak sprawdziłem za pomocą niezawodnych wyszukiwarek internetowych – formy do Iwona, o Iwonie są bardzo rzadkie nawet w formach oficjalnych, np. w Krakowie działało Studio Dramatyczne Iwo Galla.
We wspomnianym słowniku zasygnalizowałem też problem fleksyjny, podkreślając, iż odmiana z dodaniem -n- jest właściwa dla starannej polszczyzny. Wprawdzie imiona tego typu występują bardzo rzadko, lecz gdy się pojawią, odmienia się je jak inne zakończone na -o. Dowodem imię bohatera popularnego serialu Na dobre i na złe, w którym mówi się o Brunie, nie Brunonie.
Imię Iwo jest pochodzenia germańskiego albo celtyckiego, co oznacza, że wraz z imionami Bruno, Gwido, Hugo, Otto może mieć odmianę z -n- tylko dzięki tradycji – imiona te były częstsze w średniowieczu, a więc za sprawą dokumentów łacińskich utrwaliły się rozszerzone formy odmiany. Z moich obserwacji, które udało mi się już wielokrotnie potwierdzić, wynika, iż formy Brunona, Brunonie, Iwona, Iwonie traktuje się jako pochodne od Brunon, Iwon, nie Bruno, Iwo.
Możliwości są wobec tego trzy. (1) Imię Iwo może pozostawać nie odmieniane, i tak jest najczęściej w praktyce językowej. (2) Może być odmieniane w sposób tradycyjny, a powiedziałbym też „książkowy” (do Iwona, o Iwonie). (3) Wreszcie możemy traktować je jak inne polskie imiona zakończone na -o, odmieniając: do Iwa, o Iwie. Moim zdaniem najgorsze jest rozwiązanie pierwsze, najlepsze zaś – ostatnie. Tradycyjne formy odmiany są natomiast nacechowane, nie neutralne, co musimy mieć na uwadze, używając ich.
Zapis, który występuje w pytaniu, oznacza prawdopodobnie, iż posiadacz imienia nie jest Polakiem. W takim razie mamy jeszcze jedną możliwość: możemy je pozostawić w formie nieodmiennej, pod warunkiem że tego imienia użyjemy z nazwiskiem.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
