Jak nie używać cudzysłowu?

Jak nie używać cudzysłowu?
31.10.2008
31.10.2008
Witam,
mam pytanie o zapisywanie metafor w cudzysłowach. Jest to tak powszechne, że czasem zaczynam się zastanawiać, czy dobrze robię, usuwając większość z takich zapisów. Właśnie teraz pojawiły się wątpliwości, a dotyczą one zdań: „Sylwester nie jest świętem ustawowym, ale «zwykłym» dniem roboczym z «niezwykłym» wieczorem i nocą” oraz „Pączki i faworki są nieodłącznym elementem kuchni polskiej, mimo że «przywędrowały» do nas z Wiednia”.
Cudzysłów służy nie tylko do wyodrębniania przytaczanych w tekście cudzych wypowiedzi, fragmentów utworów, tytułów dzieł lub ich części, lecz także wyodrębnia wyrazy i zwroty użyte w znaczeniu innym niż znaczenie podstawowe/neutralne stylistycznie. Mówimy wówczas o użyciu cudzysłowu ze względów znaczeniowo-stylistycznych. Tego też aspektu użycia cudzysłowu dotyczy pytanie.
Otóż norma interpunkcyjna dopuszcza użycie cudzysłowu w celu zasygnalizowania ironicznego stosunku autora do użytego w tekście znaczenia wyrazu lub połączenia wyrazowego. Cudzysłów może również być sygnałem stylistycznej obcości danego fragmentu tekstu, przy czym najczęściej chodzi o zaznaczenie wystąpienia elementu potocznego (kolokwialnego) w tekście pisanym w stylu oficjalnym (wysokim). Nie należy natomiast oznaczać cudzysłowem sformułowań o charakterze metaforycznym oraz związków frazeologicznych. Niedopuszczalne jest także użycie cudzysłowu jako swego rodzaju usprawiedliwienia za nie najlepsze użycie wyrazu bądź połączenia wyrazowego. Cudzysłów nie może być środkiem łagodzącym czyjąś niezręczność językowo-stylistyczną. Stosownym rozwiązaniem jest zastąpienie niefortunnego sformułowania elementem normatywnym.
Co się zaś tyczy przytoczonych w pytaniu przykładów, nie mamy tu do czynienia ze sformułowaniami o charakterze przenośnym. W pierwszym zdaniu autor, stosując cudzysłów, chciał zapewne podkreślić ważność (swoistość) antynomii: zwykły dzień – niezwykła noc. W tym przypadku cudzysłów jest całkowicie zbędny. Drugie zaś zdanie to typowy przykład łagodzenia nieporadności językowej przez użycie cudzysłowu. Zdanie to można przeredagować w sposób następujący: „Pączki i faworki są nieodłącznym elementem polskiej kuchni. Zwyczaj ich pieczenia dotarł do nas z Wiednia”.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego