Jednak Pytia (‘kapłanka Apollina’)
chciałbym zapytać, dlaczego Wielki słownik ortograficzny PWN zaleca pisownię wyrazu pytia (w znaczeniu: ‘wieszczka Apollina’) dużą literą, tak jakby była to nazwa własna. Mała encyklopedia kultury antycznej daje na początku małą literę, według mnie słusznie (w przeciwnym razie sugeruje to imię jakiejś konkretnej wieszczki).
Z wyrazami szacunku
Tomasz Majtczak
4.04.2018
4.04.2018
Szanowni Państwo, chciałbym zapytać, dlaczego Wielki słownik ortograficzny PWN zaleca pisownię wyrazu pytia (w znaczeniu: ‘wieszczka Apollina’) dużą literą, tak jakby była to nazwa własna. Mała encyklopedia kultury antycznej daje na początku małą literę, według mnie słusznie (w przeciwnym razie sugeruje to imię jakiejś konkretnej wieszczki).
Z wyrazami szacunku
Tomasz Majtczak
Nie tylko w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją E. Polańskiego (Warszawa 2017, s. 977) pojawia się pisownia Pytia (‘wieszczka Apollina’). W Słowników mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego (Warszawa 1985, s. 200; hasło: wyrocznia delficka) czytamy:
Jak widać, autor potraktował określenie Pytia jako nazwę własną (jednostokową), ignorując fakt, że de facto „wieszczek delifckich było kilka, wychowywały się od dzieciństwa przy świątyni i wybierało je kolegium kapłanów”.
Z pewnością musiał się ów ceniony leksykograf zasugerować informacją znalezioną w Słowniku języka polskiego PAN pod redakcją W. Doroszewskiego (Warszawa 1965, t. VII, s. 767), że omawiane słowo w znaczeniu ‘w starożytnej Grecji kapłanka w świątyni Apollina w Delfach, przepowiadająca przyszłość’ pisane jest dużą literą.
Na pisownię Pytia (a. Pitia) natrafiamy już w Słowniku ortograficznym wydawnictwa M. Arcta (Warszawa 1916, s. 774 i 477), a wyłącznie na Pitia (sic!) – w Zasadach pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym Wydawnictwa Narodowego im. Ossolińskich (Lwów 1936, s. 152; nawiasem mówiąc, jeszcze w Słowniku ortograficznym i prawidłach pisowni polskiej S. Jodłowskiego i W. Taszyckiego, Warszawa 1980, s. 354, widniała jedynie forma Pitia…).
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, dlaczego redaktorzy Małej encyklopedii kultury antycznej PWN (Warszawa 1988, s. 630) zrobili w tym względzie wyłom i użyli pisowni pytia, mając na myśli ‘kapłankę Apollina w Delfach, która udziela przepowiedni’ (cyt. „W czasie przepowiedni pytia zasiadała w trójnogu w adytonie świątyni”). Dzisiaj już chyba za późno na to, by zmieniać pisowniowe ustalenia (a może jedynie zwyczaje?) normatywne sprzed lat i dopuszczać współcześnie oboczność Pytia a. pytia (‘kapłanka Apollina’). Małą literę – pytia – zostawmy na znaczenie ‘osoba mówiąca zagadkowo’.
W świątyni Apollina w Delfach kapłanka boga, zwana Pytią, siadała na trójnogu i w boskiej ekstazie, w odpowiedzi na pytania błagalników, wypowiadała słowa bez związku, z których kapłan-prorok układał odpowiedzi, zwykle w formie heksametru, niekiedy zawierające błędy w metrum i stylu, które, jako pochodzące od Apollina, boga poezji, dziwiły Greków. Choć wiele było wyroczni w greckim świecie, delficką uważano za najwyższy autorytet, zwłaszcza w sprawach religii.
Jak widać, autor potraktował określenie Pytia jako nazwę własną (jednostokową), ignorując fakt, że de facto „wieszczek delifckich było kilka, wychowywały się od dzieciństwa przy świątyni i wybierało je kolegium kapłanów”.
Z pewnością musiał się ów ceniony leksykograf zasugerować informacją znalezioną w Słowniku języka polskiego PAN pod redakcją W. Doroszewskiego (Warszawa 1965, t. VII, s. 767), że omawiane słowo w znaczeniu ‘w starożytnej Grecji kapłanka w świątyni Apollina w Delfach, przepowiadająca przyszłość’ pisane jest dużą literą.
Na pisownię Pytia (a. Pitia) natrafiamy już w Słowniku ortograficznym wydawnictwa M. Arcta (Warszawa 1916, s. 774 i 477), a wyłącznie na Pitia (sic!) – w Zasadach pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym Wydawnictwa Narodowego im. Ossolińskich (Lwów 1936, s. 152; nawiasem mówiąc, jeszcze w Słowniku ortograficznym i prawidłach pisowni polskiej S. Jodłowskiego i W. Taszyckiego, Warszawa 1980, s. 354, widniała jedynie forma Pitia…).
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, dlaczego redaktorzy Małej encyklopedii kultury antycznej PWN (Warszawa 1988, s. 630) zrobili w tym względzie wyłom i użyli pisowni pytia, mając na myśli ‘kapłankę Apollina w Delfach, która udziela przepowiedni’ (cyt. „W czasie przepowiedni pytia zasiadała w trójnogu w adytonie świątyni”). Dzisiaj już chyba za późno na to, by zmieniać pisowniowe ustalenia (a może jedynie zwyczaje?) normatywne sprzed lat i dopuszczać współcześnie oboczność Pytia a. pytia (‘kapłanka Apollina’). Małą literę – pytia – zostawmy na znaczenie ‘osoba mówiąca zagadkowo’.
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
