Kupujemy jedną sztukę warzywa o nazwie por

Kupujemy jedną sztukę warzywa o nazwie por
16.11.2018
16.11.2018
Dzień dobry,
jak brzmi prawidłowe pytanie: Gdzie kupię por? czy Gdzie kupię pora? Jedni twierdzą, że pora należy odmienić przez biernik, drudzy, że przez dopełniacz. Jestem przekonany, że pytamy czego nie ma, czego szukamy. Proszę o uzasadnienie.
Rzecz dotyczy formy biernika rzeczownika męskiego nieżywotnego, nie zaś wyboru przypadka (biernik czy dopełniacz?). Inaczej mówiąc, czasownik kupować wymaga biernika (kupuję kogo? co?), a zatem wątpliwość, która forma jest poprawna: kupuję por czy kupuję pora, pojawia się nie w związku z doborem przypadka, lecz w związku z wyborem formy biernika (por – z końcówką zerową / pora – z końcówką -a). To tyle wyjaśnień teoretycznych, lecz podstawowych.
Choć chcielibyśmy, żeby w języku wszystko było stabilne, jednoznaczne i uporządkowane, to nie możemy liczyć na taki luksus. Niektóre kategorie gramatyczne są w procesie zmiany, przez co nie ma jednoznacznych reguł dotyczących ich używania. Taką kategorią jest właśnie biernik rzeczowników męskich nieżywotnych – choć systemowo mają one końcówkę zerową (czyli, mówiąc potocznie, nie przybierają żadnej końcówki: widzę dom, mam stół, jem obiad, kupiłam chleb, mam samochód, pożyczyłem od niej długopis itd.), to wiele z nich ma końcówkę -a, co w ich wypadku jest poprawnym i jedynym możliwym sposobem utworzenia tego przypadka (palę papierosa, wydał rubla, zarobił dolara, tańczyli poloneza itd.). Jednak nie zawsze akceptujemy formy biernika z końcówką -a – choć wiele osób mówi: wyrwał zęba, zawiązał buta, zjadł torta, to jedynymi poprawnymi są wciąż te bezkońcówkowe: wyrwał ząb, zawiązał but, zjadł tort. W wypadku pewnej grupy wyrazów (są to m.in. nazwy dań, potraw itd.) norma przewiduje wariantywność – formy bezkońcówkowe (zjadł kotlet, obrał banan, kupił por) jako staranne, a formy z końcówką (zjadł kotleta, obrał banana, kupił pora) jako mniej staranne, ale wciąż poprawne. Tak więc poprawne są obie formy: zjadł por i zjadł pora, przy czym pierwsza jest lepsza, staranniejsza.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego