Liczebnik w wyrażeniach matematycznych
1. Ułamki zwykłe
Odczytując ułamek zwykły, posługujemy się formułą „ile – których”. A zatem: siedemnaście czternastych, dwadzieścia pięć trzydziestych siódmych itp. Co w przypadku, gdy liczba w liczniku „kończy się” na 2, 3 lub 4, np. 22/15, 43/21, 64/42. Mówimy wszak dwie trzecie, trzy czwarte czy też cztery siódme (nie zaś dwa trzecich, trzy czwartych, cztery siódmych). Czy wobec tego poprawne formy to:
- dwadzieścia dwie piętnaste,
- czterdzieści trzy dwudzieste pierwsze,
- sześćdziesiąt cztery czterdzieste drugie
czy też
- dwadzieścia dwa piętnastych,
- czterdzieści trzy dwudziestych pierwszych,
- sześćdziesiąt cztery czterdziestych drugich.
2. Nierówności
x – 12 < 3
x odjąć dwanaście mniejszE od trzech, ale
x < 15
x mniejszE od piętnastu
czy
x mniejszY od piętnastu.
3. Nierówność z ułamkiem
3x < -5/12
trzy x mniejsze od minus pięciu podzielonych przez dwanaście
czy też
trzy x mniejsze od minus pięć podzielonego przez dwanaście.
3x < -1/12
trzy x mniejsze od minus jeden (jednego?) podzielonego przez dwanaście
4. Nierówność z sumą
5x < 23 + 11
pięć x mniejsze od dwudziestu trzech dodać jedenaście
czy też
pięć x mniejsze od dwadzieścia trzy dodać jedenaście
5. Przedziały
x należy do przedziału otwartego od minus dwie trzecie do nieskończoności
czy też
x należy do przedziału otwartego od minus dwóch trzecich do nieskończoności.
6. Zwrot:Nie pozostaje nam nic innego jak rozwiązać nierówność (rozwiązanie nierówności)?
7. Zwrot
Aby wyznaczyć iks, podzielmy…
Czy też
Aby wyznaczyć iksa, podzielmy…
8. Miary kątów
Chodzi o odmianę miar kątów.
25 stopni, ale
22, 23, 24 stopnie?
Czy w przypadku miar kończących się na 2, 3 lub 4 odmieniamy stopnie, a nie stopni.
Ad 1 i ad 8
Jeżeli w wyrażeniu matematycznym mamy liczebnik 2, 3, 4, 22, 23, 24, 32, 33, 34 itd., to wyrazy wchodzące z nim w związki składniowe zachowują się tak jak, wymaga tego tenże liczebnik. Poprawne formy zatem to:
- dwadzieścia dwie piętnaste,
- czterdzieści trzy dwudzieste pierwsze,
- sześćdziesiąt cztery czterdzieste drugie
- 22, 23, 24 stopnie.
Ad 2 i ad 7
Znaki niewiadomej lub zmiennej funkcji (x, y itd.) traktujemy jak rzeczowniki rodzaju nijakiego, dlatego poprawne wyrażenia to:
- x odjąć dwanaście mniejsze od trzech, ale
- x mniejsze od piętnastu
- Aby wyznaczyć iks, podzielmy…
Ad 3 i ad 4
W wyrażeniach matematycznych liczebniki nieułamkowe są traktowane jak rzeczowniki rodzaju nijakiego, a zatem:
- trzy x mniejsze od minus pięciu podzielonego przez dwanaście
- trzy x mniejsze od minus jednego podzielonego przez dwanaście
- pięć x mniejsze od dwudziestu trzech dodać jedenaście.
Ad 5
Na pytanie o formę wyrażenia minus dwie trzecie połączonego z wyrażeniem wymagającego dopełniacza nie potrafię odpowiedzieć. Intuicyjnie powiedziałabym: od minus dwie trzecie, ale gdyby liczba nie miała wartości ujemnej, użyłabym liczebnika w dopełniaczu: od dwóch trzecich. Nie znalazłam żadnej reguły, którą można tu zastosować.
Ad 6
Zwrot nie pozostaje nic innego, jak… łączy się z czasownikiem w bezokoliczniku, a zatem: Nie pozostaje nam nic innego, jak rozwiązać to zadanie.
-
29.09.2022Odnosząc się do punktu 5. chciałbym zauważyć, że w środowisku matematycznym raczej używa się drugiej formy, tj. „od minus dwóch trzecich”. Skoro mówimy o ułamkach i w przypadku dodatniego licznika korzystamy z dopełniacza, to tak samo traktujemy liczby ujemne. A dokładniej, mówimy o ułamku „(minus dwie) trzecie”, tj. „minus dwie” w liczniku. Stąd „od (minus dwóch) trzecich”. Chociaż dla niematematyków „minus dwie części całości” może brzmieć dziwnie, to dla matematyków nie jest to nic niezwykłego. Przynajmniej z mojego doświadczenia taka jest praktyka.dr Marcin Zygmunt, Instytut Matematyki, Uniwersytet Śląski
