Łukaszenko czy Łukaszenka?

Łukaszenko czy Łukaszenka?
10.09.2002
10.09.2002
Łukaszenko czy Łukaszenka jest prezydentem Białorusi?
Prezydentem Białorusi jest Аляксандр Лукашэнка. Ten zapis cyrylicki możemy przetranskrybować na nasz alfabet zgodnie ze stosowną normą – w wyniku transkrypcji otrzymamy zapis Alaksandr Łukaszenka. Forma transkrybowana powinna możliwie wiernie przybliżać brzmienie nazwy w obcym języku, toteż podany zapis jest też zapisem wymowy. Wynika z tego, że formę Łukaszenka musimy uznać za prawidłową, przynajmniej pod pewnymi warunkami.
Nazwisko prezydenta Białorusi przez pewien czas funkcjonowało u nas głównie w takiej właśnie postaci, m.in. w encyklopediach PWN, taką też formę podałem w swoim „Słowniku imion”. Z czasem końcowe -a zostało poddane krytyce, w wyniku której za właściwą uznano formę Łukaszenko. Argumentowano, iż nazwiska wschodniosłowiańskie tego typu mają u nas, a też w językach ukraińskim i rosyjskim, końcowe -o, np. Czernienko, Szewczenko, by nie wspomnieć o nazwiskach Matejko, Kościuszko. Istnieją w takim razie powody, by również formę Łukaszenko uznawać za prawidłową.
Warto wiedzieć, iż w niektórych językach słowiańskich zaszedł proces fonetyczny zwany akaniem, którego istotą jest to, że samogłoska [o] w sylabach nieakcentowanych jest wymawiana jako [a]. To zjawisko, znane wielu Polakom z języka rosyjskiego, ortografia białoruska uwzględnia od roku 1957, co pokazuje oryginalny zapis imienia i nazwiska prezydenta Białorusi.
Ostatecznie przewagę uzyskała u nas forma Łukaszenko, co ciekawe – z imieniem Aleksander, choć nie polszczymy prawie w ogóle imion osób współcześnie żyjących. Widzę następujące rozwiązanie tego problemu: w komunikacji nieskrępowanej normami urzędowymi używamy, w mowie i w piśmie, spolszczonej formy Łukaszenko. W publikacjach naukowych i w praktyce bibliotecznej powinniśmy jednak stosować transkrypcję, a więc – Łukaszenka. Na szczęście problem dotyczy tylko postaci mianownika, w pozostałych przypadkach gramatycznych formy są identyczne.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego