Nazwy osobowe z vel
Szanowni Państwo, zwracam się do państwa z zapytaniem dotyczącym istoty nazwiska pana Szymona Szynkowskiego vel Sęk. Dokładniej chodzi o to, jak Państwa zdaniem należy traktować taką konstrukcję nazwiska. Czy całość znajdująca się za imieniem to pojedyncze, jednoczłonowe nazwisko? Czy jest to może nazwisko kilkuczłonowe? Powodem tych rozważań jest zagwostka, jak należałoby traktować takie nazwisko (a może nazwiska?), kiedy ktoś pragnie połączyć swoje z nazwiskiem małżonka (np. Kowalska i Nowak w Nowak-Kowalska). Jestem świadomy, że jest to kwestia natury prawnej i dlatego prosiłbym tylko o określenie, tak jak na początku pisałem, jak należy traktować takie i podobne nazwiska.
Zapożyczony z łaciny spójnik vel (= ‘albo, czyli’) stanowi wykładnik ekwiwalencji. Jest często używany przy zestawianiu dwóch nazw własnych tej samej osoby. Zazwyczaj dotyczy to imienia i nazwiska nadanych przy urodzeniu oraz pseudonimu, przy czym kolejność obu członów zależy od kontekstu, por. np.
- Bolesław Prus vel Aleksander Głowacki
- Dorota Rabczewska vel Doda
- Josif Wissarionowicz Dżugaszwili vel Józef Stalin
- Pola Negri vel Apolonia Chałupiec
Spójnik vel stosuje się również wtedy, gdy w dawnych metrykach figurują różne zapisy tego samego nazwiska, por. np.
- Cajmer vel Zeimer
- Cygler vel Ziegler
- Piątek vel Piontek
- Zawadzki vel Zawacki
- Zięba vel Ziemba
Spójnik vel spotyka się również w listach gończych. W dokumentach tego rodzaju podaje się prawdziwe dane personalne oraz dane sfałszowane, którymi poszukiwana osoba posługiwała się w swojej działalności przestępczej, por. np.
- Poszukuje się Anety Kowalskiej vel Pauliny Nowak, zamieszkałej ostatnio…
Współcześnie spójnikiem vel łączy się również dwa nazwiska, występujące w dwóch liniach jednej rodziny (rodu). Tak jest np. w wypadku Szymona Szynkowskiego vel Sęka. Polityk tak oto tłumaczył historię swojego nazwiska: „W XIX wieku moja rodzina, pochodząca z okolic Łodzi, dodała sobie ten człon nazwiska [tzn. Sęk – przyp. AW]. Miała dość dużo posiadłości ziemskich i dzieląc ziemię, dzieliła również nazwiska w poszczególnych liniach, więc rzeczywiście mam w rodzinie Szynkowskich, mam w rodzinie Sękowskich, mam w rodzinie Sęków, a w mojej linii jako jedynej została całość nazwiska Szynkowski vel Sęk”.
Wedle polskiego prawa nazwisko obywatela Polski nie może składać się z więcej niż dwóch członów. Dlatego też np. pani Kowalska, wychodząc za mąż za pana Żurawskiego vel Grajewskiego, nie połączy tych wszystkich elementów w trójczłonowe nazwisko, podobnie zresztą jak nie uczyni pani Nowak wchodząca w związek małżeński z panem Grzymałą-Siedleckim.
