(Nie)powtórzone spójniki

(Nie)powtórzone spójniki
22.05.2018
22.05.2018
Czy w zdaniu takim jak: Czyżby coś się zmieniło od 2012 roku(,) czy może po prostu czegoś nie rozumiem? należy stosować regułę [373] o stawianiu przecinków po powtórzonych spójnikach rozłącznych (lub partykule czy)? W końcu partykuła czyżby jest bliskim znaczeniowo przekształceniem partykuły czy — można by ją tu bez dużej szkody na czy zamienić. Może to nadinterpretacja reguły, ale chciałem się upewnić.
A taki przykład: Lepiej by zatańczył to albo tamto(,) alboby w coś zagrał?
Pierwsze z przywołanych wypowiedzeń bezsprzecznie wymaga przecinka. Mamy bowiem do czynienia z dwoma pytaniami rozłącznymi stanowiącymi zdania gramatyczne, z których każde jest poprzedzone partykułą pytajną; pierwsze – partykułą czyżby (wprowadza pytanie retoryczne), a drugie – partykułą czy (wprowadza pytanie rozstrzygnięcia). W takich sytuacjach zawsze stawiamy przecinek.
W drugim wypowiedzeniu sytuacja nie jest taka oczywista. Zasada mówi bowiem, że powtórzony spójnik poprzedzamy przecinkiem tylko wtedy, gdy pełni on funkcję analogiczną do pierwszego, tzn. łączy lub rozłącza równoważne człony zdania. W przywołanym wypowiedzeniu spójnik rozłączny albo za pierwszym razem rozdziela dwa dopełnienia (to albo tamto), a za drugim dwa orzeczenia (zatańczyłby alboby zagrał). W takich sytuacjach zasadniczo nie stawia się przecinka, por. np. Siedzą i piją kawę i herbatę. Oczywiście, można założyć, że człon zaczynający się od alboby jest dopowiedzeniem wypowiadanym po przestanku oddechowym. Wówczas przecinek byłby uzasadniony.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego