Olej rybi czy rybny

Olej rybi czy rybny
29.03.2019
29.03.2019
Zwracam się z uprzejmą prośbą o odpowiedź na pytanie dotyczące poprawności stosowania formy: olej rybi czy olej rybny. Obie formy są stosowane, ale nie ma jednoznacznej odpowiedzi, która z nich jest poprawna.
W polszczyźnie stosunkowo często mamy do czynienia z dwoma przymiotnikami utworzonymi od jednego rzeczownika. Ponieważ język nie uznaje zasadniczo znaczeniowych dubletów, zazwyczaj w toku rozwoju dochodzi do tzw. repartycji znaczenia. Każdy z przymiotników uzyskuje nieco odmienne znaczenie, por. np. owocny (‘przynoszący korzyści, dający rezultaty’, np. owocne obrady, dyskusje) i owocowy (‘zrobiony z owoców’, np. owocowe dżemy, syropy, soki, wina). Może się jednak zdarzyć i tak, że oba przymiotniki zachowują zasadniczo tożsame znaczenia, lecz występują w różnych kolokacjach (związkach łączliwych semantycznie wyrazów), por. np. śniegowy (‘dotyczący śniegu, zrobiony ze śniegu’, np. śniegowy bałwan, śniegowa kula, śniegowe płatki) i śnieżny (‘dotyczący śniegu, obfitujący w śnieg, utworzony ze śniegu’, np. śnieżny krajobraz, śnieżna burza, śnieżna lawina, zaspy śnieżne).
Formy rybi i rybny mają odmienne znaczenia. Przymiotnik rybi oznacza ‘należący do ryby, właściwy rybie’, np. rybie ości, skrzela, rybi ogon, rybia łuska, rybi zapach, a rybny – ‘otrzymywany, produkowany z ryb lub z dodatkiem ryb’, np. przetwory rybne, zupa rybna, mączka rybna. A zatem powinno się raczej mówić i pisać olej rybny, a nie olej rybi. Z nieznanych jednak powodów użytkownicy języka polskiego używają naprzemiennie obu tych określeń, przy czym połączenie olej rybny ma o ok. jedną trzecią większą frekwencję. Niemniej na mocy kryterium uzualnego (użycia) zestawienie olej rybi także należy uznać za dopuszczalne.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego