Ortografia: partykułoprzysłówek, śniegodeszcz

Ortografia: partykułoprzysłówek, śniegodeszcz
12.07.2016
12.07.2016
Szanowni Państwo,
czy wyraz partykuło-przysłówek jest utworzony zgodnie z zasadami ortografii? Chyba nie dopuszcza się zapisu złożenia rzeczowników z interfiksem i łącznikiem naraz. Swoją drogą, zasady dotyczące tych złożeń wydają się niepraktyczne. Jeśli coś jest ni to śniegiem, ni to deszczem, to właściwie powinno być śniegiem-deszczem, nie śniegodeszczem, ani śniego-deszczem, prawda?

Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Czytelnik słusznie upomina się o zapis złożeń rzeczownikowych o członach równorzędnych znaczeniowo z interfiksem -o-, ale bez łącznika, tzn. partykułoprzysłówek i śniegodeszcz. Wyrazów tych nie odnotowuje (a szkoda…) nowe wydanie Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego, ale wzorem dla takiej pisowni mogą być np. chłodziarkozamrażarka, koparkospycharka, lodówkozamrażarka, wiertarkofrezarka czy wiertarkowkrętarka (WSO, Warszawa 2016, s. 289, 577, 630, 1221). Chodzi przecież i o partykułę, i o przysłówek’ oraz i o śnieg, i o deszcz’.
Rzecz jasna, możliwy jest oboczny zapis tych wyrazów z łącznikiem, lecz w postaci partykuła-przysłówek, śnieg-deszcz, chłodziarka-zamrażarka, koparka-spycharka, lodówka-zamrażarka, wiertarka-frezarka, wiertarka-wkrętarka.
Szkopuł w tym, że jakiś czas temu gramatycy zaczęli się posługiwać terminem partykuło-przysłówek (zapisywanym z interfiksem -o- i z łącznikiem!), nazywającym klasę partykuł oraz przysłówków nieodprzymiotnikowych (według neoklasyfikacji części mowy Zygmunta Saloniego; vide Z. Saloni, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, „Język Polski” 1974, LIV, z. 1, s. 3-13; także Z. Saloni, M. Świdziński, Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa 1998). O dziwo, sam autor nie użył w tekście określenia partykuło-przysłówek czy partykuło-przysłówki, lecz wyrażenia partykułowo-przysłówkowych (Do klasy leksemów mających funkcję nie łączącą (partykułowo-przysłówkowych) zaliczymy także…). Ktoś później wywiódł z tego połączenia wyrazowego zestawienie rzeczownikowe o członach równorzędnych znaczeniowo i – z pewnością przez nieuwagę – błędnie, tzn. z interfiksem i łącznikiem, je zapisał. Tymczasem jedynie uzasadniona – jak wspomniałem – pozostaje pisownia partykułoprzysłówek (lub partykuła-przysłówek).
Wyjaśnijmy, że do partykułoprzysłówków należą np. wyrazy dwakroć, naprędce, ale już nie dwukrotnie czy prędko; te bowiem wywodzą się od przymiotników dwukrotny, prędki (podaję za: M. Bańko, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002, s. 129).
Omawiane wyrażenie – niestety, w niepoprawnej postaci graficznej partykuło-przysłówki – znalazło się nawet w tekście Ogólnopolskiego Konkursu Ortograficznego w Katowicach sprzed dwóch lat, wywołując sporo kontrowersji (część uczestników upierała się przy zapisie partykułoprzysłówki…). Całe zdanie brzmiało tak: Partykuło-przysłówki w neoklasyfikacji Saloniego-Świdzińskiego staną się niezadługo przedmiotem polowania co bardziej wrażliwych Lwów, szwendających się po obrzeżach wyrzezanych wyrazków.
Wydaje się, że jak najszybciej należy się wycofać z niepoprawnej pisowni partykuło-przysłówek i wprowadzić do słowników (i gramatyki) jedynie właściwą, czyli partykułoprzysłówek. I oczywiście śniegodeszcz albo śnieg-deszcz (a nie: śniego-deszcz).
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego