Orzecznik rzeczownikowy w narzędniku i mianowniku
Zastanawiam się nad różnicą pomiędzy użyciem czasownika „być” z rzeczownikiem w narzędniku a w mianowniku. Zazwyczaj stosujemy formę z narzędnikiem „Kim jesteś?” i odpowiadamy np. „Jestem żołnierzem/Polakiem/człowiekiem”. Można się też spotkać z rzadszym sformułowaniem tego pytania: „Kto jesteś?” i wtedy odpowiedź to „Jestem żołnierz/Polak/człowiek”. W znanym wierszu Władysława Bełzy pada „Kto ty jesteś? — Polak mały”. Dlaczego te dwie formy występują i czym dokładnie się różnią? Czy mają jakiś inny wydźwięk?
I skoro zazwyczaj mówimy „Jestem człowiekiem” a nie „Jestem człowiek”, to czemu mówimy „Jestem Anna” a nie „Jestem Anną”?
Pozdrawiam,
Jeśli orzecznik jest rzeczownikiem lub zaimkiem osobowym, to regularnie przybiera formę narzędnika, por. np.
- On jest wychowawcą.
- Chcę być kimś.
Narzędnik jest zastępowany przez mianownik tylko w określonych sytuacjach:
- w konstrukcjach potocznych, por. np. Jestem stary żołnierz; Jestem stary belfer;
- w konstrukcjach kolokwialnych i obraźliwych, por. np. Jesteś łobuz!; Jesteś ostatnia szuja!;
- w wypowiedziach dialogowych z pominiętym podmiotem, por. np. – Kto ty jesteś? – Polak mały (ale w odpowiedzi z podmiotem domyślnym: – Jestem małym Polakiem); – Kto to jest? – Mój brat (ale w odpowiedzi z podmiotem: On jest moim bratem);
- w formułach zawierających imię i/lub nazwisko, por. np. Jestem Anna; To jest pan Krzysztof Jarzyna ze Szczecina;
- w wypowiedzeniach, w których łącznik jest wyrażony zaimkiem to, por. np. Wróbel to ptak; Ojciec Mariusza to inżynier.
