Para aspektowa wynieść – wynosić
Dzień dobry.
Która forma czasownika „wynosić” jest poprawna:
„Suma składek zdrowotnych wypłacona w roku 2021 wyniosła/wynosiła 1500,00 zł”?
Bardzo dziękuję za odpowiedź.
Katarzyna
Formy wynieść – wynosić różnią się kategorią aspektu, który wyraża sposób przedstawienia czynności lub stanu. W polszczyźnie występuje aspekt dokonany i niedokonany. Dokładne opisanie różnicy między formami aspektowymi jest bardzo trudne. Na najbardziej ogólnym poziomie można powiedzieć, że aspekt dokonany pozwala przedstawić czynność jako zakończoną (por. np. krzyknął, zaczerwienił się, pobył), a aspekt niedokonany ujmuje czynność jako trwającą lub powtarzającą się (por. np. chodzę, krzyczał, będę pisał list, będziemy wychodziły). Rodzimi użytkownicy polszczyzny intuicyjnie rozumieją tę różnicę, ponieważ aspekt jest jedną z podstawowych kategorii gramatycznych naszego języka.
Przedstawiona powyżej różnica między aspektem dokonanym a niedokonanym nie pozwala niestety objaśnić pewnej drobnej rozbieżności sensów niesionych przez formy wyniosła/wynosiła użyte w przytoczonym w pytaniu wypowiedzeniu. Jeśli w zdaniu tym użyjemy aspektu dokonanego czasownika (suma składek wyniosła), zakomunikujemy, że stan ten należy uznać za definitywnie zakończony i niezmienny. Zastosowanie aspektu niedokonanego (suma składek wynosiła) może sugerować, że mieliśmy do czynienia ze stanem trwającym przez pewien czas, lecz – w wyniku jakichś korekt – uległ on zmianie, por. np. Suma składek zdrowotnych wypłacona w roku 2021 wynosiła 1500,00 zł, ale po uwzględnieniu odwołania powiększono ją o dodatkowe 500,00 zł.