Pico della Mirandola

Pico della Mirandola
27.05.2003
27.05.2003
Szanowni Państwo,
Mianownik: G. Pico della Mirandola, Dopełniacz: G. Pico della Mirandoli – wszystko jasne, według słownika Pico się nie odmienia. Ale jeśli rzeczony filozof występuje w tekście, którego jest głównym bohaterem, jako „goły” Pico (bez della Mirandola), to też nie wolno odmieniać? Dodam, że ta skrócona forma, choć może nie nazbyt poprawna, jest raczej zakorzeniona i potwierdzona, czy raczej wprowadzona przez uzus obcojęzyczny (cf. Responsio ad Picum Melanchtona). Jednakże cokolwiek napiszę, brzmi nieszczególnie. Dop. Pica – w porządku, ale Narz. Pikiem? Cel. Picowi?
Z poważaniem
Marianna Cielecka
Formy skrócone od nazwisk złożonych (bez względu na ich genezę) bywają stosowane i stosowane być mogą, często mówimy i piszemy np. o Pobogu i Borze zamiast o Pobóg-Malinowskim i Borze-Komorowskim. W związku z tym, jeśli w tekście podaliśmy pełną formę nazwiska, możemy następnie użyć go w formie skróconej.
Pierwszą część nazwiska wspomnianego włoskiego filozofa odmieniać możemy bez trudu (DB. Pica, C. Picowi, N. Pikiem, Ms. o Picu), jednak formy takie, zwłaszcza narzędnik i miejscownik, wielu osobom mogą wydać się osobliwe („brzmią nieszczególnie”). To jeszcze nie największy problem – gorzej, że na podstawie form odmiany nie można odtworzyć jednoznacznie mianownikowej postaci nazwiska. Te względy zapewne sprawiły, że autorzy słowników zalecają w tym wypadku nieodmienność, sądzę jednak, że nie brali oni pod uwagę możliwości stosowania formy krótkiej.
Trzeba w związku z tym powiedzieć, iż odmiana omawianego nazwiska, nawet w pełnej formie, nie powinna być uznawana za błąd, ponieważ poddaje się ono odmianie łatwo, sprawiając tylko pewien problem ortograficzny. System naszego języka nie jest odmienianiu nazwiska Pico przeciwny. Drugi argument biorę zaś, odwołując się do autorytetu. Otóż Władysław Tatarkiewicz w Historii filozofii pisze o stuleciu, „które wydało […] platończyka Pica della Mirandolę” (t. 2, s. 39).
Pora na konkluzje. W tekście najpierw używamy pełnej nazwy osoby, potem wolno nam zastosować formę skróconą. Jeśli tą nazwą jest skróceniem od Pico della Mirandola, możemy – uwzględniwszy podane argumenty – zastosować wariant zachowawczy (nieodmienność) lub odważny, nazwę Pico odmieniając. Mniej odważni mogą się zastanowić, czy nie byłoby dobrze unikać form narzędnika i miejscownika.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego