Poradnik poprawnej wymowy w języku polskim
Korzystam na co dzień z zielonego słownika poprawnej polszczyzny. Obecnie szukam jakiegoś dodatkowego produktu, gdzie mógłbym sprawdzić precyzyjnie zasady wymowy w języku polskim. W pracy spotykam się z problemem hiperdykcji wśród mówców i potrzebuję źródła rzetelnej wiedzy na ten temat, aby rozwiewać wszelkie wątpliwości.
W zielonym słowniku są oczywiście wyjaśnienia dla takich przykładów jak „sześćset” (wymawiać: „sześset”) i tym podobne. Natomiast zagadnienia, które mnie interesują, dotyczą np. wymowy zbitek jak w poniższym zdaniu:
„Jak oni z zaangażowaniem śpiewają!”
Jeden mówca powie płynnie „jakoni”, a drugi mocno oddzieli „k” od „o”, atakując „o” w ostry sposób, a nie w miękki i łagodny, jak pierwszy mówca.
Jeden mówca powie „zzangażowaniem”, przedłużając po prostu pojedyncze „z”, a drugi odbije jedno „z” od drugiego z pewną cezurą.
Chciałbym znaleźć porady dotyczące tego typu problemów, być może podparte opiniami językoznawców sugerującymi korzystniejszą wymowę.
Czy w Państwa księgarni jest pozycja, która byłaby odpowiednim dla mnie rozwiązaniem?
Z poważaniem
Szanowny Panie,
nie ma, niestety, jednej zwartej publikacji, która zawierałaby syntezę wiedzy, o którą Pan pyta. Na pewno warto się odwoływać do Słownika wymowy polskiej PWN pod redakcją naukową M. Karasia i M. Madejowej (Warszawa 1977). W rozdziale trzecim tegoż wydawnictwa omówiono najważniejsze problemy wymowy polskiej. Można się również wspomagać Podręcznym słownikiem poprawnej wymowy polskiej autorstwa W. Lubasia i S. Urbańczyka (Warszawa 1990).
Ponadto interesujące Pana informacje są – w mniejszym bądź większym zakresie – omawiane w podręcznikach akademickich do fonetyki i fonologii języka polskiego oraz w literaturze popularnonaukowej, tudzież w monografiach naukowych z tego zakresu. Najbardziej godne polecenia są następujące publikacje:
- E. Badyda, S. Rzedzicka, Fonetyka języka polskiego w ćwiczeniach, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009.
- W. Kochański, O języku mówionym, [w:] W. Kochański, B. Klebanowska, A. Markowski, O dobrej i złej polszczyźnie, wyd. 3, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.
- L. Madelska, Słownik wariantywności fonetycznej współczesnej polszczyzny, Collegium Columbinum, Kraków 2005.
- L. Madelska, M. Witaszek-Samborska, Zapis fonetyczny. Zbiór ćwiczeń, wyd. 7 popr. i uzup., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2015.
- D. Michałowska, O polskiej wymowie scenicznej oraz przykładowe nagrania. Podręcznik przeznaczony dla studentów wyższych szkół teatralnych, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego, Kraków 2006.
- P. Nowakowski, Wariantywność współczesnej polskiej wymowy scenicznej, Sorus, Poznań 1997.
- D. Ostaszewska, J. Tambor Jolanta, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, wyd. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2024.
- J. Tambor, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Ćwiczenia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
- M. Walczak-Deleżyńska, Aby język giętki… Wybór ćwiczeń artykulacyjnych od J. Tennera do B. Toczyskiej, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego, Wrocław 2004.
- B. Wieczorkiewicz, Sztuka mówienia, wyd. 5, Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa 1980.
- I. Więcek-Poborczyk, Normy wymawianiowe polszczyzny a wariantywność wymowy, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 2014.
Za konsultację merytoryczną niniejszego zagadnienia gorąco dziękuję Pani Profesor Anicie Lorenc, kierownik Pracowni Fonetyki Stosowanej im. Marii Przybysz-Piwko na Uniwersytecie Warszawskim.
Łączę pozdrowienia
