Powinien być Bułgakow

Powinien być Bułgakow
1.02.2019
1.02.2019
Nurtuje mnie pewne pytanie. Dlaczego nazwisko Michaiła Bułhakowa piszemy przez h, a nie ch lub g? Słownik ortograficzny PWN podaje, że rosyjską literę x oddajemy w polszczyźnie przez ch, ale przecież w oryginale nazwisko pisarza brzmi Михаил Булгаков, czyli w ogóle nie ma tam x, tylko г, zatem powinno być Bułgakow, prawda? Skąd więc w tym słowie h, niespotykane chyba w innych rosyjskich wyrazach? A może jednak są jeszcze jakieś inne słowa, które po przełożeniu na polski piszemy przez h?
Zgodnie z etymologią imię i nazwisko Михаил Булгаков powinno być transkrybowane jako Michaił Bułgakow (Michał Bułgakow). Rosyjską literę г oddaje się przecież w języku polskim – jak słusznie zauważa czytelnik – przez g (por. ГогольGogol). I w latach 60. kilku tłumaczy używało takiej właśnie formy – Bułgakow, m.in. J. Jędrzejewicz (M. Bułgakow, Ucieczka, „Dialog” 1960, nr 1/45, s. 35–70), J. Pomianowski (M. Bułgakow, Molière. Zmowa świętoszków, „Dialog” 1964 nr 8 /100, s. 56–82), I. Lewandowska i W. Dąbrowski (K. Rudnickij, Dramaturgia Michaiła Bułgakowa, „Dialog” 1964, nr 8/100, s. 83–84) czy G. Kar-ski (M. Bułgakow, W „Gribojedowie”, „Kultura” 1967, nr 20, s. 4). Bułgakowa na Bułhakowa przekręcono już w okresie międzywojnia. Jak pisze prof. Grzegorz Przebinda w tekście „Sto dwadzieścia jedna Małgorzata. O tekście pierwszego polskiego przekładu Mistrza i Małgorzaty” („Przegląd Rusycystyczny” 2017 nr 2, s. 59), pierwsza użyła brzmienia i postaci graficznej Bułhakow tłumaczka Alicja Sternowa (M. Bułhakow, Fatalne jaja, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa 1928). Po wojnie powielił to Aleksander Bachrach, przekładając sztukę Puszkina (M. Bułhakow, Aleksander Puszkin. Sztuka w 4 aktach, 10 odsłonach, Spółdzielnia Wy-dawnicza „Współpraca”, Warszawa 1949), wystawioną następnie w warszawskim Teatrze Dramatycznym. Mając to na uwadze, zdecydowali się na Bułhakowa Irena Lewandowska i Witold Dąbrowski, przygotowując w 1969 r. pierwszy przekład Mistrza i Małgorzaty dla Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” (chociaż pięć lat wcześniej wierni byli Bułgakowowi; vide wspomniana już pozycja K. Rudnickij, Dramaturgia Michaiła Bułgakowa). Podobno doszukali się w nazwisku Булгаков korzeni ukraińskich i zasugerowali obecnością w polszczyźnie nazwiska Bułhak wywodzącego się z języka ukraińskiego. Dzisiaj trudno by było ową niewątpliwą pomyłkę tłumaczy naprawiać i zmieniać Bułhakowa na Bułgakowa. Mimo to przed trzema laty Krzysztof Tur, tłumacząc fragmenty wczesnych wersji powieści pisarza, posłużył się formą Bułgakow (M. Bułgakow, Mistrz i Małgorzata. Czarny mag. Fragmenty wczesnych wersji powieści 1928–1933, Fundacja „Sąsiedzi”, Białystok 2016).
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego