Przymiotnik od rzeczownika rada
Szanowni Państwo
Chciałem jeszcze dopytać w sprawie przymiotnika „radziecki”. W udzielonej, wartościowej odpowiedzi przez eksperta Adama Wolańskiego, zabrakło mi zakończenia tematu. Mianowicie: jak dzisiaj, w XXI wieku, brzmi przymiotnik od rzeczownika „rada", który nie będzie historyzmem?
Uprzejmie dziękuję ekspertom Poradni Językowej PWN za użyteczne podpowiedzi i wyjaśnienia.
Grzegorz Olszewski
Obecnie nie używa się takiego przymiotnika, ponieważ regularnie utworzony pod względem słowotwórczym przymiotnik radziecki (od rzeczownika rada) ma swoje negatywne – wynikające z jego współczesnych znaczeń (por. 1. ‘związany z organizacją władzy państwowej w ZSRR’; 2. ‘należący do ZSRR’) – konotacje i mógłby niepotrzebnie tworzyć wtórne znaczenia.
W funkcji określenia stosuje się przydawkę dopełniaczową, czyli rzeczownik rada w dopełniaczu, por. np. instytucje rady (nie: instytucje radzieckie), organy rady (nie: organy radzieckie), uchwała rady (nie: uchwała radziecka).
Należy odnotować, że przymiotnik radziecki w znaczeniu ‘dotyczący rady miejskiej, rajców’, który jest obecnie stosowany jako historyzm w opisach dawnych realiów, był obecny w polszczyźnie od XV stulecia. Do XX w. był stosowany wyłącznie w tym znaczeniu. W znaczeniach odnoszących się do ZSRR zaczął się pojawiać zaraz po 1918 r. (najwcześniejsze poświadczenia z 1919 r. w prasie polskojęzycznej wydawanej na Ukrainie). Znaczenia te stały się na tyle powszechne, że użycia w jego pierwotnym sensie ograniczyły się do tekstów specjalistycznych dotyczących historii Polski.