Szanowny Panie,

ma Pan rację, że w przywołanym dokumencie pkt 4 w podrozdziale 6.3. Uwagi końcowe (dotyczy pisowni skrótów) jest wewnętrznie sprzeczny, tzn. pierwsze zdanie reguły kłóci się z przykładami i dalszymi zapisami.

Możemy domniemywać, że zapisy zawarte w pkt 4 były podyktowane przede wszystkim zmianą w pisowni nazw obiektów przestrzeni publicznej (tzw. urbanonimów), których pierwsze człony – od 1 stycznia 2026 r. – będą pisane wielką literą. Przede wszystkim są to takie wyrazy, jak: aleja, brama, bulwar, cmentarz, klasztor, kopiec, kościół, molo, most, osiedle, pałac, park, plac, pomnik, willa, zamek (wyjątkowo utrzymano pisownię małą literą wyrazu ulica). Chodziło najpewniej o to, że skoro od wielkiej litery będziemy zapisywać określenia uznawane dotąd za nazwy pospolite, to także ich skróty trzeba będzie pisać od wielkiej litery, por. np.

• Aleja Mickiewicza → Al. Mickiewicza (obecna pisownia: aleja Mickiewicza → al. Mickiewicza),
• Plac Narutowicza → Pl. Narutowicza (obecna pisownia: plac Narutowicza → pl. Narutowicza),

ale:

• ulica Piłsudskiego → ul. Piłsudskiego (obecnie tak samo).

Pierwsze zdanie pkt 4 ma jednakowoż charakter ogólny: „Skrót zapisuje się wielką lub małą literą, stosownie do tego, jak byłby – zgodnie z zasadami ortografii – zapisany w danej sytuacji wyraz skracany (na przykład skrót rozpoczynający zdanie zawsze zapisuje się wielką literą)”. Jeśli zatem mielibyśmy się trzymać litery prawa, to należałoby pisać:

• Klasztor Oo. Karmelitów (bo: Klasztor Ojców Karmelitów, tymczasem jest: Klasztor oo. Karmelitów),
• Kościół Ss. Zmartwychwstanek (bo: Kościół Sióstr Zmartwychwstanek, tymczasem jest: Kościół ss. Zmartwychwstanek),
• Kościół Św. Katarzyny (bo: Kościół Świętej Katarzyny, tymczasem jest: Kościół św. Katarzyny),
• Pl. Prof. Władysława Bartoszewskiego (bo: Plac Profesora Władysława Bartoszewskiego, tymczasem jest: Pl. prof. Władysława Bartoszewskiego),
• ul. Gen. Stanisława Maczka (bo: ulica Generała Stanisława Maczka, tymczasem jest: ul. gen. Stanisława Maczka),
• ul. Św. Jana (bo: ulica Świętego Jana, tymczasem jest: ulica św. Jana).

Zakładam jednak, że w pkt 4 chodzi przede wszystkim o skróty typu Al. czy Pl. w urbanonimach. Do wejścia reformy w życie mamy jednak jeszcze ponad rok, trzeba więc mieć nadzieję, że sytuacja się wyjaśni.

Ujednolicenie pisowni pierwszej litery wyrazu i jego skrótu w tożsamych kontekstach (na początku wypowiedzenia i w nazwach własnych) miałoby sens i stanowiłoby potwierdzenie spotykanej czasami praktyki. Reguły takiej nie znajdujemy jednak w komunikacie RJP zawierającym spis zmian w pisowni, co każe przypuszczać, że takowa zmiana nie była intencją kodyfikatorów.

Łączę pozdrowienia

Adam Wolański

PS Komunikat o zmianach w pisowni, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 r., można znaleźć m.in. na stronie Rady Języka Polskiego.