Rodzaj gramatyczny a płeć bohatera

Rodzaj gramatyczny a płeć bohatera
5.12.2019
5.12.2019
Szanowni Państwo,
pracuję nad tekstem, w którym występują imiona typu Motyl z Szafiru czy Żółty Pysk; oba jako imiona żeńskie. Frapuje mnie ich odmiana – czy Motyl będzie się zachowywał jak inne rzeczowniki typu doktor, redaktor, a zatem np. Zostawiłem rozzłoszczoną Motyl z Szafiru samą? Co do drugiego imienia, jestem nieco bardziej zagubiona. Mam już dosyć tego Żółtego Pyska, która nie zna żadnego umiaru? Przyglądałem się miłej Żółty Pysk czy miłemu Żółtemu Pyskowi?
Z poważaniem
Felicyta
Przedstawiona w pytaniu kwestia nie jest regulowana przez językowe normy składniowe, lecz przez tradycję wydawniczą (edytorską) i/lub translatologiczną. Nazwy postaci bajkowych na przykład mają składnię, która wynika nie z płci bohatera czy bohaterki, lecz z rodzaju gramatycznego wyrazu wskazującego tęże postać, por. np.

Czerwony Kapturek spotkał wilka.
Kopciuszek zgubił pantofelek.
Mała Myszka Miki pojechała do Afryki.

Z kolei w wypadku bohaterów powieści indiańskich czasowniki, przymiotniki i zaimki związane składniowo z przydomkiem stawiamy w takim rodzaju gramatycznym, który odpowiada płci danej postaci, por. np.

Tańcząca Chmura został schwytany i wtrącony do więzienia za ucieczkę z rezerwatu.
Sokole Oko uratował pannę Munro z opresji i uciekł wraz z nią na tereny kontrolowane przez siły brytyjskie.

Wydaje się, że w wypadku naw typu Motyl z Szafiru czy Żółty Pysk lepsze byłoby stosowanie „wzorca postaci bajkowych”, tzn. żeby pomiędzy podmiotem, którym jest nazwa osobowa, a przydawką bądź orzeczeniem zachodziła zgoda formalno-gramatyczna (a nie realnoznaczeniowa), por.

Zostawiłem rozzłoszczonego Motyl z Szafiru samego.
Mam już dosyć tego Żółtego Pyska, który nie zna żadnego umiaru.
Przyglądałem się miłemu Żółtemu Pyskowi.

Oczywiście z kontekstu musi jasno wynikać, iż mamy o czynienia z postaciami płci żeńskiej.

Zaproponowane powyżej rozwiązanie nie powinno razić odbiorcy, który musi sobie zdawać sprawę, że nie zawsze rodzaj gramatyczny rzeczownika odpowiada płci określanej nim osoby, por. ten wamp czy ten podlotek.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego