Rysik a grafit

Rysik a grafit
9.05.2017
9.05.2017
Na piszącą część ołówka, zarówno zwykłego, jak i automatycznego, zawsze mówiłem rysik (Złamał mi się rysik, Muszę kupić nowe rysiki), ale niedawno poprawiono mnie, że właściwszym określeniem jest grafit. Czy słusznie?
Być może to kwestia zróżnicowania regionalnego? Czy w tekstach o zasięgu ogólnopolskim można używać obu form?
Rysik to dawniej kawałek odłupanego kamienia służący do pisania. Później – gdy zmieniły się narzędzia pisarskie – nazwa ta została przeniesiona na inny przyrząd do zapisywania znaków: cienki pręcik w kształcie dzisiejszego ołówka. Gdy wreszcie wynaleziono ołówek automatyczny, rysikiem zaczęto nazywać (i czyni się to do dziś) ten jego element, którym piszemy po kartce. Aż w końcu – na zasadzie podobieństwa – nazywamy w ten sposób analogiczną część ołówka zwykłego – tę, która fachowo zwie się grafitem.
Ewolucja znaczenia nazwy rysik wskazuje na to, że dla zwykłych użytkowników języka (a przy okazji – użytkowników narzędzi pisarskich) najistotniejsza jest funkcja danego przyrządu (lub jego elementu) – mimo że zmieniają się realia, to nazwa pozostaje. Rysik jest określeniem potocznym, używanym w języku niespecjalistycznym, natomiast grafit to słowo bardziej fachowe. Oba są poprawne, a ich użycie zależy od typu tekstu, w którym mają się znaleźć.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego