Rzeczowniki rodzaju męskiego z końcówką -a

Rzeczowniki rodzaju męskiego z końcówką -a

29.04.2023
29.04.2023

Szanowni Państwo,

dlaczego słowa zakończone na -ca (np. wykonawca, sprzedawca, wykładowca), a także na -sta (np. polonista, aktywista, aferzysta) są rodzaju męskiego skoro to -a na końcu bardziej by wskazywało na rodzaj żeński. Proszę o odpowiedź.


Pozdrawiam

Zacznijmy od tego, że w polszczyźnie mamy całkiem sporo rzeczowników z końcówką -a w mianowniku liczby pojedynczej, w których rodzaj gramatyczny jest zgodny z ich znaczeniem, tzn. jeśli odnoszą się do mężczyzn, to są rodzaju męskoosobowego, por. np. (ten) banita, komunista, kosmita, mężczyzna, obrońca, poeta, starosta, wojewoda, wykonawca. Wszystkie rzeczowniki tego rodzaju mają w liczbie pojedynczej odmianę żeńską (por. np. D. banity, C. banicie jak: D. kobiety, C. kobiecie), a w liczbie mnogiej odmianę męskoosobową (M. banici, D. banitów, C. banitom).

Przyczyn tego stanu rzeczy, że rzeczowniki rodzaju męskiego z końcówką -a są spotykane w polszczyźnie, należy szukać w historii języka. Niektóre wyrazy zostały w tej formie zapożyczone do polszczyzny z języków obcych, por. np. poeta łac. poēta. Inne z kolei zostały jeszcze na etapie języka prasłowiańskiego utworzone przez dodanie przyrostka zakończonego na -a, który kodował rodzaj męski, por. np. mężczyznapsł. *mǫžьščina (w języku polskim przyrostek -ina został zastąpiony przez ekspansywny -izna). Jeszcze inne zostały utworzone już na gruncie polskim przez dodanie sufiksów typu: -(aw)ca czy -ista (-ysta), które także kodują – w wypadku wykonawców czynności – rodzaj męski.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego