Słowotwórcze różności
Dzień dobry,
jak utworzono te innowacje leksykalne?
doktorka – kobieta doktor
lasostep – teren stepowy z obszarami leśnymi
guzdracz – człowiek, który się guzdrze
zamordyzm – rządy tyrańskie, rygorystyczne
dręcznik – podręcznik, który dręczy
mankowicz – człowiek, który zrobił mankowicz
darczyni – kobieta darczyńca
kolekcjonista – człowiek, który coś kolekcjonuje
bezmyślniak – człowiek, który nie myśli
niekumpel – ktoś, kto nie jest kolegą.
- doktorka – rzeczownik doktor + sufiks -ka, który jest bardzo produktywnym wykładnikiem żeńskości w nazwach motywowanych przez odpowiednie rzeczowniki męskie, por. też: badaczka, historyczka, socjolożka;
- lasostep – rzeczownik las + interfiks -o- + rzeczownik step, inerfiks -o- (inaczej: międzyrostek, spójka) jest umiejscowiony między dwoma rdzeniami (podstawami słowotwórczymi) i tworzy złożenia, por. też: językoznawstwo, bajkopisarz;
- guzdracz – czasownik guzdrać się + sufiks -acz, który stanowi wykładnik znaczenia osobowego wykonawcy czynności; neologizm dubluje istniejącą od dawna w polszczyźnie formację guzdrała;
- zamordyzm – neologizm złożony: przyimek za + rzeczownik morda + sufiks -yzm, pochodzi od frazeologizmu wziąć/trzymać za mordę;
- dręcznik – neologizm powstały w procesie adideacji; metoda ta polega na takim przekształceniu wyrazów, aby powstało nowe znaczenie; adideacja jest często wykorzystywana dla osiągnięcia efektu komicznego, por. np. bublicystyka (‘publicystyka złej jakości, niczym bubel’), ponureska (‘ponura humoreska’), teledurniej (‘niemądry, głupi teleturniej’), terroretyk (‘teoretyk terroryzujący innych’), zmoralista (‘moralista dręczący, nużący jak zmora’);
- mankowicz – rzeczownik manko + sufiks -owicz, który tworzy odrzeczownikowe nazwy osobowe, spośród których wiele ma zabarwienie żartobliwe lub ironiczne, por. np. pojedynkowicz, kolejkowicz;
- darczyni – neologizm powstały w wyniku tzw. derywacji wymiennej – od rzeczownika darczyńca ucinamy sufiks -ca i w to miejsce dajemy przyrostek -yni, por. też: gospodarz – gospodyni; tradycyjnie sufiks -yni jest dodawany wprost do rzeczowników męskich z sufiksem -ca, por. np. bałwochwalca → bałwochwalczyni, sprzedawca → sprzedawczyni, władca → władczyni, wychowawca → wychowawczyni, zdrajca →zdrajczyni;
- kolekcjonista – rzeczownik kolekcja (z fr. collection) + sufiks -ista, który wykazuje dużą produktywność w urabianiu derywatów od podstaw zapożyczonych; neologizm dubluje dawno zapożyczony do języka polskiego rzeczownik kolekcjoner (fr. collectionneur);
- bezmyślniak – przymiotnik bezmyślny + sufiks -ak, który w derywatach odprzymiotnikowych stanowi zazwyczaj wykładnik nazwy nosiciela cechy, por. też: biedak, naiwniak, prostak;
- niekumpel – partykuła przecząca nie- + rzeczownik kumpel; człon nie- oznacza przeciwstawność.