Spieszczenie notki

Spieszczenie notki

16.12.2023
16.12.2023

Szanowni państwo,

ostatnio w rozmowie z moim przyjacielem użyłem słowa „notki”, mając na myśli słowo „notatki”. Wynikła z tego dyskusja, czy moje określenie to zdrobnienie od określenia notatki, czy jest to skrótowiec. Upieram się przy zdrobnieniu, bo w takim celu właśnie skonstruowałem to wyrażenie. Więc moje pytanie to: Czy notki to zdrobnienie czy skrótowiec od określenia notatki?

Z wyrazami szacunku,

Michał

Argumentacja korespondenta naszej poradni w kwestii użytego słowa nie jest do końca spójna. Z jednej strony się upiera, że notki to zdrobnienie, z drugiej zaś sam definiuje tę formę jako ‘notatki’, a nie ‘małe – w sensie objętości – notatki’. Podstawą faktycznego zdrobnienia notka jest rzeczownik nota (notka = ‘mała nota’). Wyraz notatka jest z kolei zapożyczeniem z łaciny (por. łac. notatus ‘zapisany, zanotowany’) i nie jest zdrobnieniem.

Z dużą dozą prawdopodobieństwa można uznać, że użycie formy notki w odniesieniu do notatek stanowi środek leksykalno-stylistyczny nazywany hipokorystykum (spieszczenie). Spieszczenia stanowią grupę wtórną w stosunku do zdrobnień. Nie są zdrobnieniami sensu stricto, ponieważ nie muszą oznaczać rzeczy ani osób mniejszych od tych nazywanych wyrazami podstawowymi. Pieseczek nie musi być koniecznie ‘małym psem’ ani Ela nie musi być dzieckiem. Hipokorystyki wyrażają przede wszystkim pozytywne nastawienie uczuciowe mówiącego do przedmiotu wypowiedzi, por. np. kicia, koteczek (= ‘pieszczotliwie o kocie’), Wera, Werka (= ‘z miłością o Weronice’).

Hipotezę, iż mamy do czynienia z hipokorystykum, potwierdza też pośrednio sposób utworzenia omawianej tu słowoformy. Spieszczenia są bowiem zwykle tworzone albo za pomocą odpowiednich formatów (często od właściwych zdrobnień w wyniku powtórnego użycia przyrostka zdrobniałości -k-, por. np. kot + -(e)k- → kotek (= ‘mały kot’) + -(e)k- i alternacja [k] : [cz] → koteczek), albo poprzez odcięcie części sylab danego wyrazu i połączenie pozostałych, por. np. notatkinotki, WeronikaWerka. Ten drugi mechanizm jest charakterystyczny dla tzw. skrótowców grupowych (por. np. batalionbaon), stąd może wziął się pomysł nazwania – przez polemistę korespondenta poradni – formy notki skrótowcem.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego