Spolszczone formy nazw greckich bogiń

Spolszczone formy nazw greckich bogiń

7.04.2024
7.04.2024

Skąd w języku polskim imię bogini sprawiedliwości Temida? Skąd taka końcówka, skoro w grece jest bez -da? W łacinie, angielskim, niemieckim i innych językach: Themis, Thémis, Temi... Dziękuję za odpowiedź. Pozdrawiam z Katowic.

W procesie spolszczania niektóre nazwy greckich bogiń uzyskały w mianowniku końcówkę -a. Stanowi ona wykładnik żeńskości. Tym samym nazwy tych bogiń upodobniły się do rodzimych imion kobiet, które tradycyjnie mają takie właśnie -a w zakończeniu formy podstawowej. Dzięki temu nazwy tych bóstw mogą być odmieniane w polszczyźnie w przypadkach zależnych (w odróżnieniu od nazw typu: Ananke, Elpis, Epione, Fojbe, Hekate, Oizys).

Polska końcówka -a była dodawana nie do tematu greckiej formy mianownikowej, lecz dopełniaczowej (stąd zakończenie -da), por.

  • stgr. Ἄρτεμις, trb. Ártemis, gen. Ἀρτέμιδος, trb. Ártemidos → pol. Artemida (forma oboczna: Artemis);
  • stgr. Θέμις, trb. Thémis, gen. Θέμῐδος, trb. Thémidos → pol. Temida;
  • stgr. Ἶσῐς, trb. Îsis, gen. ̓́σῐδος, trb. Îsidos → pol. Izyda (egipska bogini Aset, której grecką nazwę zapożyczaliśmy do polszczyzny);
  • stgr. Τῑτᾱνῐ́ς, trb. Tītānís, gen. Τῑτᾱνῐ́δος, trb. Tītānídos → pol. tytanida (por. tytani i tytanidy).

Z podobnym zjawiskiem mamy również do czynienia w wypadku spolszczania niektórych antycznych – greckich i łacińskich – tytułów dzieł, por. np.

  • stgr. Ῑ̓λῐᾰ́ς, trb. Īliás, gen. Ῑ̓λῐᾰ́δος, trb. Īliádos → pol. Iliada;
  • łac. Aenē̆is, gen. Aenē̆idos → pol. Eneida.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego