Tytuły ścieżek dydaktycznych
Dzień dobry,
chciałbym zapytać, jak należy zapisywać wyrażenie „ścieżka dydaktyczna piaskowego gacka” jako nazwę ścieżki dydaktycznej? Gdzie należałoby użyć wielkich liter?
Ścieżka dydaktyczna (edukacyjna) to szlak pieszy przebiegający w pobliżu jak największej liczby obiektów przyrodniczych (ścieżka przyrodnicza), zabytków architektury bądź techniki oraz obiektów związanych z określonymi postaciami bądź wydarzeniami historycznymi. Nazwy własne tego rodzaju ścieżek można przede wszystkim traktować jak wielowyrazowe tytuły książek, filmów, widowisk, programów telewizyjnych i audycji radiowych, w których wielką literą zapisujemy tylko pierwszy wyraz tytułu oraz występujące w nim nazwy własne osobowe, geograficzne itp., por. np.
- Ścieżka dydaktyczna piaskowego gacka
- Ścieżka edukacyjna Marii Skłodowskiej-Curie
W tekście ciągłym tytuły tego rodzaju należałoby ujmować w cudzysłów lub wyróżniać kursywą, por.
- Wraz z naszym przewodnikiem wędrowaliśmy „Ścieżką dydaktyczną Bobrówka”.
Nazwy tego rodzaju mogą być też traktowane w inny sposób. Można byłoby uznać, że wyrażenie ścieżka dydaktyczna stanowi nazwę gatunkową zapisywaną od małych liter, natomiast właściwym tytułem jest człon wyróżniający, który pełni funkcję przydawki i ma postać mianownika, por. np.
- ścieżka dydaktyczna „Czahary”
- ścieżka dydaktyczna „Piaskowy gacek”
- ścieżka dydaktyczna „Pomniki przyrody centrum Bydgoszczy”
- ścieżka dydaktyczna „Ruciański las”
- ścieżka dydaktyczna „W rezerwacie Skorocice”
- ścieżka dydaktyczna „Wokół jeziora lobeliowego Wielkie Gacno”
Oczywiście, jeśli tego rodzaju nazwa ścieżki dydaktycznej znajdzie się na tablicy informacyjnej, należy ją traktować jako równoważnik zdania, tzn. wyraz ścieżka zapisać od wielkiej litery (tak jak zapisany byłby każdy inny pierwszy wyraz stojący na początku tekstu lub wypowiedzenia po kropce).
-
25.10.2023
Bardzo dziękuję za odpowiedź na postawione przeze mnie pytanie.
Jeśli to nie sprawi kłopotu, chciałbym prosić o rozwianie jeszcze jednej mojej wątpliwości związanej z poruszanym zagadnieniem. Pan potraktował nazwy ścieżek dydaktycznych jak wielowyrazowych tytułów książek, filmów, widowisk itp. Ja zastanawiałem się, czy nie należałoby pisać ich w analogiczny sposób jak nazwy szlaków turystycznych (np. Szlak Zamków Piastowskich, Szlak Orlich Gniazd). Wówczas zapis nazwy przedmiotowej ścieżki dydaktycznej byłby: Ścieżka Dydaktyczna Piaskowego Gacka.
Ponadto zasady pisowni wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych zawarte w „Słowniku języka polskiego PWN” mówią:
18.24.1. Jeśli nazwa własna składa się z dwu członów i człon drugi jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, wtedy człon pierwszy (wyraz pospolity): góra, nizina, półwysep, cieśnina, tama, kanał, morze, jezioro, wyspa, pustynia, wyżyna itp. piszemy małą literą, natomiast człon drugi – wielką, np. morze Marmara, półwysep Hel, pustynia Gobi, wyspa Uznam.
18.24.2. Jeśli nazwa własna składa się z dwu członów i człon drugi jest rzeczownikiem w dopełniaczu lub przymiotnikiem w mianowniku, oba człony pisze się wielką literą, np. Cieśnina Beringa, Góra Kościuszki, Morze Barentsa, Hala Gąsienicowa, Kanał Panamski, Przełęcz Dukielska, Puszcza Niepołomicka, Wyżyna Małopolska.
Wtedy zapis ścieżek dydaktycznych mógłby być następujący: Ścieżka Dydaktyczna Piaskowego Gacka, ale: ścieżka dydaktyczna Bobrówka.
Czy podany przeze mnie zapis ścieżki dydaktycznej również można uznać za poprawny?
Pozdrawiam
Michał -
25.10.2023
Szanowny Panie,
poprawnych będzie wiele zapisów, ponieważ ortografia ścieżek dydaktycznych (edukacyjnych) nie jest znormalizowana ani tym bardziej skodyfikowana. Przez normalizację należy tu rozumieć naturalny proces, w którym jeden z rywalizujących wariantów pisowniowych zdobywa przewagę i wypiera z uzusu pozostałe. Kodyfikacja natomiast – jako zjawisko zewnętrzne i sterowane przez językoznawców – stanowi utrwalenie określonej normy w wydawnictwach poprawnościowych, w tym wypadku w słownikach ortograficznych (w postaci odpowiednich reguł i przykładowych haseł słownikowych).
Tymczasem w przestrzeni publicznej – jeśli chodzi o budowę i zapis nazw omawianych tu ścieżek dydaktycznych (edukacyjnych) – panuje kompletny chaos. Wynika to m.in. z tego, że są one czymś pośrednim pomiędzy nazwami szlaków turystycznych a tytułami funkcjonujących w oświacie zestawów treści i umiejętności o istotnym znaczeniu edukacyjnym i wychowawczym (por. edukacja ekologiczna, wychowanie regionalne – dziedzictwo kulturowe w regionie). Poszczególne nazwy różnią się budową składniową. W bardzo podobnych nazwach raz drugi człon stanowi nieodmieniający się rzeczownik w mianowniku, innym razem rzeczownik w dopełniaczu.
W odróżnieniu od oficjalnych toponimów nad poszczególnymi nazwami ścieżek dydaktycznych nie pracują wyspecjalizowane komisje nazewnicze ani organy standaryzujące nazwy własne geograficzne. Przypomnijmy: urzędowe nazwy geograficzne obiektów z obszaru Polski są ustalane w różny sposób w zależności od rodzaju obiektu. Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych ustalane są rozporządzeniem ministra właściwego do spraw wewnętrznych i administracji po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych. Nazwy ulic, placów itp. ustalane są uchwałą rady gminy. Nazwy rezerwatów przyrody ustalane są zarządzeniem regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Nazwy parków krajobrazowych ustalane są rozporządzeniem wojewody. Itd., itp.
Pyta Pan, czy omawianych tu nazw nie należałoby zapisywać „w analogiczny sposób jak nazwy szlaków turystycznych”. Zapewne można byłoby je tak potraktować, ale proszę pamiętać, że pisownia od wielkich liter obowiązuje w wypadku od dawna funkcjonujących i oficjalnie zestandaryzowanych nazw typu: Szlak Orlich Gniazd, Szlak Warowni Jurajskich, Szlak Zamków Piastowskich, Szlak Pętli Grunwaldzkiej, Szlak Kanału Elbląskiego czy Szlak Fortyfikacji Mazurskich. Istnieją również szlaki turystyczne o zasięgu regionalnym czy wręcz lokalnym, które są bardzo różnie traktowane pod względem pisowniowym, por. np. Podhalański Szlak Papieski, Kolejowy Szlak Jana Pawła II, ale: szlak „Ścieżkami Jana Pawła II” w Krakowie czy Szlak kajakowy im. kard. Karola Wojtyły rzeką Regą przez Łobez.
Łączę pozdrowienia
Adam Wolański
