W złożeniach liczebnikowo-przymiotnikowych zawsze półtora

W złożeniach liczebnikowo-przymiotnikowych zawsze półtora
2.10.2018
2.10.2018
Szanowni Państwo
Półtoragodzinny? Dlaczego tak? Półtoragodzinny – taki zapis w SJP PWN. Czy nie powinno być raczej – półtorejgodzinny, skoro mówimy/piszemy półtorej godziny? Rok – półtora roku, godzina – półtorej godziny (wyraźne zróżnicowanie ze względu na rodzaj), a tymczasem i półtoraroczny, i półtoragodzinny jednakowo.
Będę wdzięczna za wyjaśnienie,
z pozdrowieniami – stała czytelniczka Poradni
Złożenie liczebnika półtora (dawniej półwtora) i przymiotnika godzinny (od godzina) zapisuje się od dawna z członem półtora unieruchomionym fleksyjnie, czyli półtoragodzinny. Dawno temu leksykografowie uznali, że w tym wypadku nie ma powodu zachowywania rodzajowości gramatycznej liczebników ułamkowych półtora, półtrzecia itp. w wyrazach złożonych, czyli sankcjonowania form półtoraroczny (od półtora roku), ale półtorejgodzinny (od półtorej godziny). Warto jednak dodać, że na początku XX stulecia przez pewien czas funkcjonowały w obiegu formy półtororoczny i półtorogodzinny (także półtoroćwierciowy, półtorogroszowy, półtrzecioroczny, półtrzeciokwartowy), tzn. z interfiksem -o-, jako oboczność złożeń półtoraroczny, półtoragodzinny, półtoraćwierciowy, półtoragroszowy, półtrzeciaroczny, półtrzeciakwartowy. Wszystkie odnotował Słownik języka polskiego J. Karłowicza, A. Kryńskiego i W. Niedźwiedzkiego (Warszawa 1908, t. IV, s. 959-960), a formy półtrzeciodzienny, półtrzeciokwartowy, półtrzeciowiekowy jeszcze Słownik ortograficzny. Wskazówki pisowni polskiej i wątpliwych form gramatycznych wydawnictwa M. Arcta (Warszawa 1916, s. 522; hasło półtrzecio). Współcześnie znajdują się jednak – jak widać – zwolennicy compositów z formą liczebnikową półtorej i przymiotnikami wywodzącymi się od rzeczowników rodzaju żeńskiego. W sieci łatwo natrafić na przykłady zawierające słowo półtorejgodzinny (pisane też rozdzielnie), np. Genialny twórca muzyki elektronicznej dał półtorejgodzinny koncert; Przeszło półtorej godzinny występ Edyty Górniak ściągnął w to miejsce prawdziwe rzesze mieszkańców Łomży i regionu; Na płycie zarejestrowano półtorej godzinny koncert, który odbył się w 2010 r. w Teatrze Rozrywki w Chorzowie. Nie ma powodu godzić się na postać złożenia półtorejgodzinny, utworzoną niezgodnie z regułami słowotwórczymi wskazanymi przez kodyfikatorów normy językowej przed stu laty.
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego