Wołać po nazwisku?
ostatnio spotkałam się z opinią, że zwrot Panie Pawle Kanio jest niepoprawny. Chodzi o odmianę nazwiska w tym wyrażeniu – czy jest to forma użyta poprawnie, czy też nie? Bardzo proszę o odpowiedź.
Pzdr.
22.01.2010
22.01.2010
Witam, ostatnio spotkałam się z opinią, że zwrot Panie Pawle Kanio jest niepoprawny. Chodzi o odmianę nazwiska w tym wyrażeniu – czy jest to forma użyta poprawnie, czy też nie? Bardzo proszę o odpowiedź.
Pzdr.
Kilka rzeczy trzeba powiedzieć w związku z tym pytaniem. Po pierwsze, nieuprzejmie jest zwracać się do adresata po nazwisku. „Chodźcie tu, Nowak” można usłyszeć w niektórych środowiskach, ale nie w ogólnej polszczyźnie. Dodanie imienia nie czyni tego zwrotu bardziej eleganckim: „Chodźcie tu, Janie Nowak” brzmiałoby wręcz zabawnie, podobnie jak w wypowiedzi Aleksandra Kwaśniewskiego: „Ludwiku Dorn i Sabo! Nie idźcie tą drogą”.
Po drugie, wołacz od nazwiska jest w polszczyźnie równy mianownikowi, nawet więc gdybyśmy się zdecydowali go użyć, to nie w formie panie Kanio, lecz w formie panie Kania. W cytowanej wypowiedzi A. Kwaśniewskiego wołacz został poprawnie utworzony: Ludwiku Dorn, nie Ludwiku Dornie.
Po trzecie, jeśli nie zwracać się do adresata tak jak w pytaniu, to jak inaczej? Jeśli ma on zawód lub stanowisko, które uprawniają do użycia tytułu, to można skorzystać z tej możliwości, np. panie redaktorze, panie doktorze, panie mecenasie (zob. wykaz form adresatywnych w Polszczyźnie na co dzień, s. 289–310). Jeśli jesteśmy z adresatem w wystarczająco zażyłych stosunkach, możemy zwracać się do niego za pomocą formuł typu panie Pawle, a przy jeszcze bliższej komitywie – wręcz po imieniu: Pawle, potocznie Paweł. W przeciwnym razie pozostaje nam uniwersalne proszę pana, które służy raczej do zwrócenia uwagi, słabiej zaś sprawdza się jako formuła adresatywna.
Po drugie, wołacz od nazwiska jest w polszczyźnie równy mianownikowi, nawet więc gdybyśmy się zdecydowali go użyć, to nie w formie panie Kanio, lecz w formie panie Kania. W cytowanej wypowiedzi A. Kwaśniewskiego wołacz został poprawnie utworzony: Ludwiku Dorn, nie Ludwiku Dornie.
Po trzecie, jeśli nie zwracać się do adresata tak jak w pytaniu, to jak inaczej? Jeśli ma on zawód lub stanowisko, które uprawniają do użycia tytułu, to można skorzystać z tej możliwości, np. panie redaktorze, panie doktorze, panie mecenasie (zob. wykaz form adresatywnych w Polszczyźnie na co dzień, s. 289–310). Jeśli jesteśmy z adresatem w wystarczająco zażyłych stosunkach, możemy zwracać się do niego za pomocą formuł typu panie Pawle, a przy jeszcze bliższej komitywie – wręcz po imieniu: Pawle, potocznie Paweł. W przeciwnym razie pozostaje nam uniwersalne proszę pana, które służy raczej do zwrócenia uwagi, słabiej zaś sprawdza się jako formuła adresatywna.
Mirosław Bańko, PWN