Zaginione słowa – ktokolwiek słyszał, ktokolwiek wie
Czytelnicy naszej poradni poszukują „utraconych” wyrazów, które opisują w następujący sposób:
- „Dzień dobry, kiedyś usłyszałam określenie pracy, załatwionej po znajomości, niekoniecznie rodzinę (nie chodzi o nepotyzm), w której pracownik jest zatrudniony, ale nawet nie wykonuje swojej pracy, nie stawia się w ogóle i nawet jest o to proszony przez pracodawców. Jest to fikcyjny pracownik za realną, niemałą kasę. Czy ktoś wie, jak się to zjawisko nazywa? Użył go Rafał Ziemkiewicz w jednym ze swoich felietonów, ale ja niestety zapomniałam”.
- „Dzień dobry, od jakiegoś czasu staram się przypomnieć sobie słowo, które określa rzecz, która była znana wielu cywilizacjom mimo, że cywilizacje te nie miały ze sobą kontaktu (np. piramidy w Afryce, Azji i Ameryce Południowej lub koło). Niestety bezskutecznie, również przeprowadzona kwerenda nie przyniosła skutków”.
- „Jak nazywa się tekst podpisany obcym nazwiskiem? Kiedyś zetknąłem się z tym terminem zakończonym na -nim, ale nie mogę sobie przypomnieć”. Nie chodzi o aliofiktonim ani allonim [przyp. red.]
Może Czytelnicy poradni pomogą w ich szczęśliwym odnalezieniu?
-
16.05.2023
Nr 1 - chyba po prostu „synekura”.
Łukasz -
16.05.2023
W przypadku pierwszego zapytania może chodzić o wyraz „synekura”, słowo które do polskiego przedostało się przez francuski i angielski, a pochodzi od łacińskiego wyrażenia „(beneficium) sine cura” czyli mniej więcej „(przysługa) bez troski/odpowiedzialności”.
Sonia -
16.05.2023
1. synekura 3. heteronim
Patrycjusz Pilawski -
18.05.2023
Za przesłanie sugestii do pytania nr 1 i 3 serdecznie dziękujemy Pani Soni, Panu Łukaszowi oraz Panu Patrycjuszowi Pilawskiemu. Nadesłane informacje pozwoliliśmy sobie opatrzyć dodatkowym komentarzem:
Ad 1. Rzeczownik synekura oznacza ‘posadę dobrze płatną i niewymagającą większego wysiłku ani zaangażowania w pracę’. Nie oznacza on jednak współcześnie sytuacji, w której pracownik w ogóle nie stawia się do pracy. Wyraz synekura pojawił się w polszczyźnie około drugiej połowy XIX stulecia. Został zapożyczony do języka polskiego z angielszczyzny (ang. sinecure) za pośrednictwem francuszczyzny (fr. sinécure). Powstał od łacińskiego wyrażenia sine cūra, które oznacza ‘bez troski, starania, dbałości o coś’. Jedno z pierwszych wystąpień tego wyrazu w polszczyźnie pisanej miało miejsce w utworze Adama Asnyka pt. W loży: „A utyceński posępny Kato,/ Dawnej tradycji na przekór,/ Chce się ożenić bardzo bogato/ I poszukuje synekur”(1896).
Ad 3. Rzeczownik heteronim oznacza ‘fikcyjną postać powołaną do życia przez autentycznego autora, która to postać ma własną tożsamość, biografię, poglądy, zwykle całkiem odmienne od rzeczywistego autora’. Wyraz heteronim został utworzony z greckich członów: héteros ‘inny’ oraz ónoma ‘imię’.
Adam Wolański
