Zmieniać a zamieniać
Szanowna Poradnio!
Od jakiegoś czasu zastanawia mnie, czy aby opisać przemianę czegoś/kogoś w coś, można użyć zarówno czasownika zmieniać się, jak i zamieniać się. Grzebałam w słownikach i nie znalazłam jednoznacznej odpowiedzi. Być może moje odczucie, sugerujące mi, że powinno się w tej sytuacji użyć czasownika zmieniać się jest czysto subiektywne i niczym niepoparte. Tak król Midas, dla przykładu, zmieniał czy zamieniał wszystko w złoto?
z poważaniem,
Aleksandra Dobrowolska
Szanowna Pani,
w opisanej sytuacji naturalniejsze wydaje się użycie zamieniać (zamienić), zresztą i słowniki (Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego i Wielki słownik języka polskiego PAN pod red. P. Żmigrodzkiego) tylko zamieniać (zamienić) definiują jako 'powodować, że ktoś lub coś staje się kimś innym lub czymś innym' (definicja z WSJP). Wskazują na to także użycia zanotowane w Narodowym Korpusie Języka Polskiego. Zmieniać (zmienić) ma podobne znaczenie: 'sprawiać, że jakaś osoba lub rzecz staje się inna' (definicja z WSJP). W zmienieniu zatem chodzi raczej o to, że rzecz po zmianie będzie inna (będzie miała inne cechy), podczas gdy w zamienieniu – o to, że będzie to coś nowego. Midas zamieniał wszystko w złoto, w wyniku czego to, czego dotknął Midas, stawało się złotem; Jezus zamienił wodę w wino – woda stała się winem; ktoś zamienił sklep w restaurację – lokal, który pełnił funkcję sklepu, stał się restauracją. Tymczasem jeśli mówimy: On zmienił dom w przytułek dla bezdomnych, mamy na myśli raczej to, że dom nadal pozostaje domem, lecz ma inne cechy niż typowy dom. Oczywiście, granica między tymi użyciami jest płynna, ponieważ często trudno określić, z jaką zmianą mamy do czynienia: statusu czy tylko cechy.
