bawole oczy
10.09.2004
10.09.2004
Przeprowadziłem niedawno skromne „badania” na temat występowania zwrotu bawole oczy (ew. wole oczy, wole oko) w języku polskim i nie tylko (również w niemieckim, angielskim, szwedzkim i francuskim), i zaskoczyła mnie liczba zebranych przykładów. Nie Państwa należy pytać, skąd popularność bawolich oczu, ale chciałbym się dowiedzieć, czy potrafią mi Państwo podsunąć jakieś znaczenia tego zwrotu (oby do tej pory mi nieznane).Wyrażenie wole (bawole) oczy oznacza najpierw ‘oczy wołu (bawołu)’. To znaczenie dosłowne nie budzi wątpliwości. Problemy pojawiają się, gdy myślimy o frazeologizmach.
Wymieniam najpierw formę z przymiotnikiem woli, ponieważ słowniki podają tylko wyrażenie wole oczy, które przeważnie funkcjonuje w formie liczby mnogiej. Oznacza ono: 1) oczy wytrzeszczone, wyłupiaste, 2) rodzaj ornamentu w formie poziomego szeregu wypukłych kółek, 3) rodzaj małego okna, umieszczanego w górnych kondygnacjach budynków. Wyrażenia bawole oczy można użyć tylko w znaczeniu pierwszym.
Oprócz tego ukształtowało się kilka innych znaczeń frazeologizmu bawole oko. W związku z tym, że słowniki drukowane ich nie znają, posłużyłem się wyszukiwarkami internetowymi. Wyniki poszukiwań prowadzą do wniosku, że wyrażenie to ma kilka znaczeń, które wymieniam, począwszy od najczęstszego: 1) nieskomplikowane narzędzie wspomagające obcowanie cielesne, 2) kamień jubilerski, 3) rodzaj ciasta, 4) oko wytrzeszczone, wyłupiaste, 5) rodzaj schorzenia wzroku.
Wymieniam najpierw formę z przymiotnikiem woli, ponieważ słowniki podają tylko wyrażenie wole oczy, które przeważnie funkcjonuje w formie liczby mnogiej. Oznacza ono: 1) oczy wytrzeszczone, wyłupiaste, 2) rodzaj ornamentu w formie poziomego szeregu wypukłych kółek, 3) rodzaj małego okna, umieszczanego w górnych kondygnacjach budynków. Wyrażenia bawole oczy można użyć tylko w znaczeniu pierwszym.
Oprócz tego ukształtowało się kilka innych znaczeń frazeologizmu bawole oko. W związku z tym, że słowniki drukowane ich nie znają, posłużyłem się wyszukiwarkami internetowymi. Wyniki poszukiwań prowadzą do wniosku, że wyrażenie to ma kilka znaczeń, które wymieniam, począwszy od najczęstszego: 1) nieskomplikowane narzędzie wspomagające obcowanie cielesne, 2) kamień jubilerski, 3) rodzaj ciasta, 4) oko wytrzeszczone, wyłupiaste, 5) rodzaj schorzenia wzroku.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
