celebryt

celebryt
21.03.2009
21.03.2009
Cytat z jakiegoś felietonu: „Celebryt – kolejny potworek językowy pojawiający się w mediach”. Czy rzeczywiście jest to potworek, czy przeciwnie – zgrabnie zaadaptowane, potrzebne słowo? Pisząc „potrzebne”, mam na myśli to, że nie istnieje inne polskie słowo na nazwanie tego samego. Ale może istnieje? Jak Szanowna Poradnia ocenia celebryta i celebrytkę?
Na początku dziwiło mnie, że angielskie słowo celebrity przyswoiliśmy sobie jako celebryt, a nie celebryta. Przecież rzeczowników męskoosobowych na -yta jest więcej niż na -yt (wśród tych ostatnich jest chyba tylko emeryt i faworyt).
Kiedy się jednak przyjrzałem nazwom osób na -yta – do czego skłoniło mnie Pana pytanie – zauważyłem, że zdecydowana większość ma wydźwięk albo wyraźnie negatywny, albo przynajmniej podejrzany, por. bandyta, hipokryta, łachmyta, skarżypyta, sybaryta, transwestyta, troglodyta (chyba jedyny wyjątek to erudyta). Czyżbyśmy dlatego zamiast celebryty wytworzyli sobie celebryta?
Jakkolwiek było, wydaje mi się, że celebryt też znajduje się pod wpływem tej niekorzystnej aury, która otacza rzeczowniki na -yta, tym bardziej że w liczbie mnogiej różnica między męskoosobowym -yt i -yta się zaciera, por. np. celebryci i sybaryci, do rymu. W lepszej sytuacji od celebryta jest celebrytka, ale w sumie mam wątpliwości, czy nazwa celebryci nie wywołuje nagatywnych skojarzeń. Bliskie fonetycznie nazwy na -ita (w liczbie mnogiej -ici) są bardziej zróżnicowane, a na uwagę zwracają wśród nich nazwy zgromadzeń zakonnych: jezuici, joannici, karmelici. Można więc odnieść wrażenie, że celebryci to jakiś nowy zakon.
Te fonetyczno-semantyczne asocjacje wydały mi się ciekawsze od pytania, czy celebryt to kolejny „potworek językowy”. Osoby niechętnie nastawione do zmian w języku gotowe każde nowe słowo nazwać potworkiem. Mnie osobiście bardziej martwią nieprzemyślane zmiany w ortografii niż naturalne przecież zmiany w zasobie słownikowym języka. Zawsze zresztą można obce słowo zastąpić polskim – może ktoś z czytelników naszej poradni wymyśli dobrą polską nazwę?
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego