chodzący ideał

chodzący ideał
9.05.2012
9.05.2012
Dzień dobry,
USJP podaje, że ideał jako osoba podziwiana może przyjmować w dopełniaczu końcówkę -a lub -u. Byłem przekonany, że w takich przypadkach osoby zawsze przyjmują końcówkę -a. Czy istnieją inne tego typu wyrazy z obocznością? Dlaczego akurat ideał jest taki wyjątkowy?
Pozdrawiam.
Dopełniacz ideała w NKJP jest poświadczony głównie w wypowiedziach z forów internetowych, można go uznać za potoczny. W starannym tekście, nawet mając na myśli osobę, powiedziałbym ideału, a w bierniku ideał.
Różnica między osobowym a nieosobowym ideałem dotyczy kategorii rodzaju – rzeczownik ten jest zasadniczo nieżywotny, ale w swoim wtórnym znaczeniu, w odniesieniu osobowym, staje się męskoosobowy. Rzeczowników mających rodzaj zależny od znaczenia jest więcej, wyrazisty przykład to pływak – męskoosobowy, męskozwierzęcy (jako nazwa owada) i męskorzeczowy (jako nazwa np. spławika u wędki). Jego dopełniacz jest jednak wspólny dla wszystkich trzech znaczeń, różnicę widać w bierniku oraz w mianowniku lm.
Przykładem odmiennym zaś od idału/ideała jest, skądinąd bliski mu znaczeniowo, talent. Niezależnie od tego, czy jest synonimem uzdolnienia, czy oznacza uzdolnioną osobę, odmienia się właściwie tak samo, por. „On ma wybitny talent” i „Poznałam wybitny talent, wprost wyjątkowego artystę”. Tylko przestarzała, dziś czasem żartobliwa, forma lm talenta nie przechodzi, jak mi się wydaje, na osoby, do osób odnosimy tylko formę talenty.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego