coraz kontra co raz
Będę wdzięczna za rozstrzygnięcie wątpliwości.
19.03.2020
19.03.2020
Dzień dobry! Bardzo proszę o wyjaśnienie dotyczące pisowni co raz/ coraz w zestawieniach typu co()raz to wybuchają śmiechem. „Wielki słownik ortograficzny” odnotowuje zapis coraz to (czy chodzi o sytuację np. coraz to głośniej?), z drugiej strony jest też zapis co raz w znaczeniu ‘raz po raz’. Będę wdzięczna za rozstrzygnięcie wątpliwości.
Wszystko zależy od kontekstu znaczeniowego wypowiedzenia. Wyraz coraz komunikuje dwojakiego rodzaju sytuacje:
1. częste powtarzanie się czegoś w krótkich odstępach czasu, np. coraz to zmieniał kierunek jazdy, nadawano coraz to nowe nazwy ulicom, w coraz to innych miejscach dochodziło do wypadków;
2. stopniowe nasilanie się czegoś, np. coraz cieplej, coraz wolniej, coraz krótszy, coraz gorszy, coraz więcej, coraz bardziej modne.
W tym drugim wypadku coraz jest dodawane do przymiotników i przysłówków w stopniu wyższym.
Wyrażenie zaimkowe co raz pojawia się natomiast w innych kontekstach, także dwojakiego rodzaju:
1. liczebnikowym, np.
Pamiętam głównie to, co raz napisał w pracy o Antku z noweli Prusa.
Co raz się stało, może stać się jeszcze raz.
2. sfrazeologizowanym (także w formie: co i raz) w znaczeniu ‘raz za razem, bezustannie, wciąż, co chwila’, np.
Co raz to wypadałem do Lublina, skąd robiłem piesze wycieczki do lasu.
Po wysłaniu sygnałów zapytania na ekranach co raz ukazywały się pomarańczowe krzyżyki.
1. częste powtarzanie się czegoś w krótkich odstępach czasu, np. coraz to zmieniał kierunek jazdy, nadawano coraz to nowe nazwy ulicom, w coraz to innych miejscach dochodziło do wypadków;
2. stopniowe nasilanie się czegoś, np. coraz cieplej, coraz wolniej, coraz krótszy, coraz gorszy, coraz więcej, coraz bardziej modne.
W tym drugim wypadku coraz jest dodawane do przymiotników i przysłówków w stopniu wyższym.
Wyrażenie zaimkowe co raz pojawia się natomiast w innych kontekstach, także dwojakiego rodzaju:
1. liczebnikowym, np.
Pamiętam głównie to, co raz napisał w pracy o Antku z noweli Prusa.
Co raz się stało, może stać się jeszcze raz.
2. sfrazeologizowanym (także w formie: co i raz) w znaczeniu ‘raz za razem, bezustannie, wciąż, co chwila’, np.
Co raz to wypadałem do Lublina, skąd robiłem piesze wycieczki do lasu.
Po wysłaniu sygnałów zapytania na ekranach co raz ukazywały się pomarańczowe krzyżyki.
Adam Wolański
