czas zaprzeszły
Jeszcze rzadziej czas zaprzeszły pojawia się, gdy mówimy o dwóch następujących po sobie zdarzeniach. Które z wypowiedzi są zatem poprawne:
a) „Samochód ją potrącił, bo nie zauważyła czerwonego światła”;
b) „Samochód ją potrącił, bo nie zauważyła była czerwonego światła”.
K.S.
5.05.2006
5.05.2006
Nagminnie spotykam się z wypowiedziami typu: „X nie strzelił karnego. Powinien strzelić mocniej”, „Y zmokła, powinna wziąć parasol”. Czy są one poprawne, czy też jedyną dopuszczalną formą jest powinna była, powinien był? Jeszcze rzadziej czas zaprzeszły pojawia się, gdy mówimy o dwóch następujących po sobie zdarzeniach. Które z wypowiedzi są zatem poprawne:
a) „Samochód ją potrącił, bo nie zauważyła czerwonego światła”;
b) „Samochód ją potrącił, bo nie zauważyła była czerwonego światła”.
K.S.
Czas zaprzeszły jest dziś prawie zawsze stylistycznym wariantem czasu przeszłego i może być zastąpiony tym ostatnim, jeśli znaczenie zdania nie budzi wątpliwości. Szczególnie użyteczny jest w odmianie czasownika powinien, który nie wykazuje typowego zróżnicowania czasów, w związku z czym np. formę powinna można równie dobrze odnosić do teraźniejszości, przyszłości i przeszłości. Aby uniknąć nieporozumień, warto czasem sięgnąć po formę zaprzeszłą. Na przykład zdanie „Y zmokła, powinna wziąć parasol” jest poza kontekstem dwuznaczne, natomiast „Y zmokła, powinna była wziąć parasol” ma jednoznaczną interpretację. Natomiast ostatni podany przez Pana przykład wydaje się pretensjonalny, gdyż nie widać, z jakiego powodu zastosowano w nim archaizującą formę zaprzeszłą.
Mirosław Bańko, PWN
