czasy i tryby

czasy i tryby
1.10.2007
1.10.2007
Dzień dobry!
Mam pytanie odnośnie trybu przypuszczającego: czy można w nim określić czas? Drugie pytanie również dotyczy czasów: czy tryb rozkazujący występuje tylko w czasie teraźniejszym („Piszcie!”)? Czy może też być w czasie przyszłym prostym („Napiszcie!”).
Dziękuję i pozdrawiam
W trybie przypuszczającym można wyróżnić dwa czasy: przeszły („Gdybym był wiedział, tobym był przyszedł”) i nieprzeszły („Gdybym wiedział, tobym przyszedł”). Formy przeszłe – książkowe i dosyć rzadkie – odnoszą się do zdarzeń wcześniejszych od momentu mówienia. Formy nieprzeszłe mogą w zasadzie równie dobrze odnosić się do zdarzeń wcześniejszych od momentu mówienia, równoczesnych z nim lub późniejszych. Niekiedy jednak różne czynniki, np. aspekt czasownika lub znaczenie wyrazów użytych w zdaniu, swobodę tę ograniczają. Na przykład przytoczone tu zdanie „Gdybym wiedział, tobym przyszedł” w naturalny sposób odnosimy do zdarzeń minionych (bardzo trudno sobie wyobrazić sytuację, w której ktoś mógłby odnieść je do przyszłości), natomiast zdanie „Gdybym się jutro dowiedział, to pojutrze bym przyszedł” odnosi się oczywiście do zdarzeń późniejszych niż chwila mówienia.
Jeśli chodzi o tryb rozkazujący, to w ogóle nie ma w nim odmiany przez czas. Formy rozkazujące można odnosić do teraźniejszości lub przyszłości, oczywiście nie do przeszłości. Różnica między „Piszcie!” a „Napiszcie!” dotyczy aspektu, a nie czasu – druga forma ukazuje pożądaną czynność jako dokonaną.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego