czy…, czy…
Szanowni Państwo,
WSO w zasadzie 90.E.2 podaje przykład zdania: „Ćwiczył zawsze, czy był zdrowy, czy chory” (z przecinkiem przed powtórzonym spójnikiem). Jednocześnie w tym samym punkcie zastrzega, że tam, gdzie powtórzone „czy” ma znaczenie spójnikowe i da się zamienić na „lub”, przecinka nie stawiamy. I podaje ten sam przykład: „Ćwiczył zawsze, czy był zdrowy czy chory”. Zdania nie mają szerszego kontekstu, różnią się wyłącznie użyciem przecinka. Czy jest to błąd, czy też da się zinterpretować je inaczej w obu przypadkach? W takim razie jak? Czy przeciętny użytkownik języka będzie potrafił z pomocą słownika rozstrzygnąć, kiedy w podobnej sytuacji postawić przecinek?
Z wyrazami szacunku,
MB
Szanowna Pani,
we wskazanej regule wystąpił błąd, który został już na stronie WWW PWN-u skorygowany.
We współczesnej polszczyźnie mamy dwa sfrazeologizowane spójniki z podwojonym elementem czy. Zawsze przed drugim czy – na mocy ogólnej reguły mówiącej o powtórzonym spójniku łącznym, rozłącznym i wyłączającym w tej samej funkcji – należy postawić przecinek. Owe dwa spójniki, o których tu mowa, to:
1. czy..., czy... (= ‘zarówno wtedy, gdy..., jak i wtedy, gdy...’), por. np.
- Czy był zdrowy, czy chory, ćwiczył zawsze (lub: Ćwiczył zawsze, czy był zdrowy, czy chory).
- Czy szyje, czy sprząta, zawsze jest wesoła (lub: Zawsze jest wesoła, czy szyje, czy sprząta).
- Czy wchodzi do biura, czy do hotelu, wszyscy jej się przyglądają (lub: Wszyscy jej się przyglądają, czy wchodzi do biura, czy do hotelu).
2. czy (to)..., czy (to, też)... (= ‘bądź..., bądź...; zarówno..., jak i...’), por. np.
- Badają przyczyny różnych patologii społecznych, czy to alkoholizmu, czy też narkomanii.
- Spotykali się, czy to w klubie, czy to na kortach.
Przecinek stawiamy też przed powtórzoną partykułą pytajną czy (wprowadzającą pytanie rozstrzygnięcia lub inne wypowiedzenia o postaci pytania, wyrażające różne akty mowy), por. np.
- Czy już napisałeś, czy jeszcze pracujesz?
- Czy musimy jutro jechać, czy też możemy zostać w domu?
- Czy spał, czy udawał, że śpi?
- Czy zrobisz to sam, czy ci pomóc?
Łączę pozdrowienia
