do Sadłogoszcza czy do Sadłogoszczy?
Szanowni Państwo,
proszę o rozwianie wątpliwości odmiany miejscowości o nazwie Sadłogoszcz - wsi położonej w woj. kujawsko-pomorskim.
Mieszkańcy traktują wyraz jako rodzaj męski (w moim odczuciu słusznie), a więc odmieniają: z Sadłogoszcza, w Sadłogoszczu itd.
Ponieważ tym okolicom bliska jest Bydgoszcz, zasugerowano się, iż Sadłogoszcz należy odmieniać jako wyraz rodzaju żeńskiego, zatem zwolennicy takiej odmiany twierdzą, że coś ma miejsce w Sadłogoszczy, a nie: w Sadłogoszczu.
W moim odczuciu należałoby jednak zasugerować się odmianą miejscowości Małogoszcz (słownik poprawnej polszczyzny podaje, że to wyraz rodzaju męskiego), gdyż Sadłogoszcz - Małogoszcz są budową bardziej zbliżone niż Sadłogoszcz - Bydgoszcz, i jednak pozostać przy tradycyjnym: z Sadłogoszcza, w Sadłogoszczu itd.
Jakie jest Państwa zdanie na ten temat?
Rodzime nazwy geograficzne z zakończeniem -oszcz mają podobną etymologię. Powstały przez dodanie prasłowiańskiego przyrostka dzierżawczego -jь do nazw osobowych domniemanych założycieli historycznych grodów lub właścicieli określonych ziem, por. np. Bydgost + -jь → Bydgoszcz (= ‘osada Bydgosta’), Małogost + -jь → Małogoszcz (= ‘osada Małogosta’), Skorogost + -jь → Skorogoszcz (‘ziemia Skorogosta’). Jako że domniemani założyciele byli mężczyznami, pierwotnie nazwy tego typu miały rodzaj męski, por. np. (ten) Bydgoszcz.
Z czasem Bydgoszcz „otrzymała” rodzaj żeński – najpewniej pod wpływem łacińskiej formy Bidgostia (= (ta) Bydgoszcza). Także żeńską formę miała jeszcze w latach 70. XX w. Małogoszcz (por. np. S. Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, 1984, s. 214). W tym wypadku jednak Komisja Ustalania Nazw Miejscowości przy Urzędzie Rady Ministrów postanowiła, że Małogoszcz wróci do korzeni gramatycznych i będzie formą męską. Widzimy zatem, że o rodzaju gramatycznym mogą decydować różne zjawiska (zarówno procesy wewnątrzjęzykowe, jak i arbitralne decyzje administracyjne).
Według Wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części z 2019 r. Sadłogoszcz (wieś w gminie Barcin, powiat żniński, woj. kujawsko-pomorskie) ma w dopełniaczu końcówkę -y (jadę do Sadłogoszczy), co oznacza, że oficjalnie jest rodzaju żeńskiego.
Wspomniany wyżej wykaz jest dokumentem oficjalnym, opublikowanym w Obwieszczeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dziennik Ustaw 2019 r. poz. 2360). Wykaz jest dostępny pod adresem interntowym: https://www.gov.pl/web/mswia/wykaz-urzedowych-nazw-miejscowosci-i-ich-czesci.
