dwie dziesiętne?

dwie dziesiętne?
20.05.2009
20.05.2009
Dzień dobry,
mam pytanie dotyczące prawidłowego zapisu liczebników cząstkowych. Czy poprawna jest konstrukcja dwie dziesiętne grama? Czy też należy używać jedynie formy: dwie dziesiąte grama? Wydaje mi się, że konstrukcja pierwsza jest zgodna z logiką języka polskiego – chodzi przecież o dwie dziesiętne części owego grama, a nie części dziesiąte. Uprzejmie proszę o odpowiedź.
Pozdrawiam serdecznie,
Joanna Knapik
Zasadniczo w języku polskim, tworząc wielowyrazowe liczebniki ułamkowe określające wielkość mniejszą od jedności, używamy do wyrażenia licznika ułamka liczebnika głównego, a do wyrażenia mianownika ułamka – liczebnika porządkowego, por. trzy czwarte, trzy ósme, pięć dziewiątych. A zatem poprawną formą liczebnika ułamkowego, który w zapisie cyfrowym miałby postać 0,2, jest forma dwie dziesiąte (grama).
Formy: dziesiętny, dziesiętna, dziesiętne to przymiotniki pochodne od liczebnika dziesięć. Wchodzą w skład wyrażeń, głównie o charakterze terminologicznym, por. dziesiętny system miar, waga dziesiętna, liczba dziesiętna, ułamek dziesiętny, miejsce dziesiętne, logarytm dziesiętny. Odnoszą się zatem do pojęć, które mają za podstawę obliczeń bądź konstrukcji całego systemu liczbę 10. Kiedy weźmiemy pod uwagę tę definicję, nie powinny nas dziwić nowo powstające we współczesnej polszczyźnie konstrukcje słowne określające niecałkowite wartości liczbowe, które odnoszą się do dziesiętnego systemu jednostek miar, np. „Co dwie dziesiętne sekundy system sprawdza ustawienie amortyzatorów i nachylenie karoserii podczas hamowania, przyspieszania czy na zakrętach” lub „Mieści się on na Miejskiej Górze, która położona jest na wysokości siedmiuset piętnastu i sześciu dziesiętnych metra nad poziomem morza”. Można przypuszczać, iż w konstrukcjach takich jak powyższe mamy do czynienia z elipsą. Otóż wyrażenie składające się z takich elementów jak: liczebnik główny + dziesiętna część + jednostka miary układu SI ulega redukcji, znika wynikający z kontekstu człon część. Tym samym powstaje poprawna konstrukcja słowna oznaczająca niecałkowite, dziesiętne wartości liczbowe, lecz konstrukcja ta nie jest formalnie liczebnikiem ułamkowym. Należy zauważyć, iż podobnie w polszczyźnie powstawały właściwe liczebniki ułamkowe, których formy złożone są w rodzaju żeńskim. Użycie rodzaju żeńskiego w tym przypadku tłumaczy się tym, że złożone liczebniki ułamkowe były pierwotnie przydawkami określającymi żeński rzeczownik część.
Adam Wolański
  1. 20.05.2009
    Szybka kwerenda korpusowa pokazuje, że w tekstach zdecydowanie przeważają formy typu dwie dziesiąte nad formami typu dwie dziesiętne (tej ostatniej w korpusie PWN w ogóle nie ma). Gdy mianownik ułamka jest wyższego rzędu, problem na szczęście znika: dwie setne, dwie tysięczne itd.
    Red.
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego