dwie zagadki

dwie zagadki
16.02.2005
16.02.2005
Witam serdecznie.
1. Jak powiedzieć poprawnie: „Widzę go co chwilę” czy też lepiej „Widzę go co chwila”?
2. Czy poprawne jest zastępowanie wyrazem czym słowa im? Mam na myśli konstrukcje typu: „Im więcej ludzi, tym bardziej duszno”. Na Śląsku, gdzie mieszkam, często słyszy się: „Czym więcej ludzi, tym…”. Czy w tym znaczeniu można tych wyrazów używać na równi?
Ad 1. Oba sposoby są poprawne. Co chwila jest starsze i bardziej rozpowszechnione. Podobnie rzecz się ma np. z co godzina i co godzinę. W polszczyźnie potocznej, m.in. w Małopolsce południowej, dość często występują ciekawe co po chwila i co po chwilę. Dane gwarowe z mapką znaleźć można w artykule prof. Jerzego Reichana zamieszczonym w książce zbiorowej Słowa jak mosty nad wiekami, Białystok 2003, s. 315-323.
Ad 2. „Czym…, tym…” zamiast „im…, tym…” nie jest akceptowane przez normę. Występuje nie tylko na Śląsku, ale też w Małopolsce, na Mazowszu i Podlasiu, w Wielkopolsce i na Kaszubach, a co za tym idzie z pewnością jest znane polszczyźnie potocznej na całym polskim obszarze językowym. Mimo że konstrukcja ta bywa uważana za rusycyzm (rosyjski odpowiednik polskiego przysłowia „Im dalej w las, tym więcej drzew” brzmi: „Czem dalsze w les, tiem bolsze drow”), jej rozpowszechnienie także na terenach, gdzie nie dochodziło do długotrwałych kontaktów z językiem rosyjskim, skłania do uznawania jej raczej za archaizm.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego