dziesiątoroczny

dziesiątoroczny

28.02.2024
28.02.2024

Witam.

Czy użycie w poniższym zdaniu słowa „dziesiątoroczny” można uznać za prawidłowe?

„Poszedłem na dziesiątoroczny zjazd absolwentów liceum”.

W sensie: „Poszedłem na dziesiąte doroczne spotkanie absolwentów liceum”.

Słowo to zaczerpnąłem ze Słownika Języka Polskiego wydanego przez Maurycego Orgelbranda w Wilnie w 1861 roku: https://cutt.ly/gwX8oWC8

Pozdrawiam, Indragor.

Wypowiedzenie z przywołanym w pytaniu przymiotnikiem nie będzie poprawne z trzech zasadniczych powodów. Po pierwsze: dlatego że wyraz dziesiątoroczny wyszedł z użycia i zastosowanie go do opisu współczesnych realiów stanowi błąd stylistyczny. Po drugie: nawet gdy zechciałby Pan go użyć w celach archaizacyjnych, to należałoby go przywrócić nie tylko w dawnej formie, lecz także w jego pierwotnym znaczeniu. A wyrażał ten przymiotnik dwa podstawowe sensy: 1. ‘przypadający co dziesiąty rok’, 2. ‘trwający dziesięć lat’. Wyrażenie dziesiątoroczny zjazd absolwentów liceum oznaczałoby zatem ‘spotkanie odbywające się w cyklu co dziesięć lat’ lub też – choć to raczej niemożliwe w praktyce – ‘spotkanie trwające dziesięć lat’. Żadne z tych znaczeń nie pasuje do Pańskiej eksplikacji: ‘dziesiąte doroczne (spotkanie)’. Po trzecie (i najważniejsze!): gdyby nawet na siłę chciał Pan stworzyć neologizm semantyczny (neosemantyzm) poprzez dodanie do dawnej formy całkowicie nowego znaczenia, to przeważająca większość odbiorców komunikatu nie zrozumie – na podstawie tej tylko z pozoru przejrzystej pod względem słowotwórczym konstrukcji – tego nowego sensu. A kiedy odnajdą w internecie dawne słowniki, które definiują omawiany tu wyraz w całkowicie odmienny sposób, przestaną cokolwiek rozumieć z Pana przekazu.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego