exodus

exodus
23.04.2011
23.04.2011
Mam pytanie odnośnie pisowni słowa Exodus. Większość słowników wskazuje jednoznacznie, że jedyną poprawną formą jest Exodus, bez względu na to, czy odnosi się do biblijnego wydarzenia, czy wielkiej migracji. Jednakże w języku polskim nie stosuje się litery x z wyłączeniem enumeratywnie podanych przypadków, a exodus nie spełnia kryteriów żadnego z nich. Podobne zapożyczone wyrazy – seks, indeks, faks – piszemy jednoznacznie przez ks. Więc jak to jest? Czy forma eksodus jest błędna?
Exodus to słowo książkowe i podniosłe. Myślę, że x w jego pisowni utrzymuje się dlatego, iż taka pisownia podkreśla jego książkowy charakter. Inne wymienione przez Pana wyrazy wprawdzie występują zwykle w pisowni spolszczonej, ale czasem przywraca się im obcy kształt, aby wyglądały na bardziej atrakcyjne (por. seks i sex) albo były bardziej zrozumiałe dla cudzoziemców (stąd często fax na wizytówkach).
Powodów, dla których obcy wyraz opiera się polonizacji, jest więcej. Niedawno zajmowało mnie, dlaczego jazz się słabo polonizuje: po prawie stu latach obecności w polszczyźnie występuje nadal o wiele rzadziej w formie spolszczonej niż w oryginalnej. Przyczyną jest chyba głównie to, że obca pisownia podkreśla symboliczne funkcje tej muzyki (do wojny jazz był symbolem nowoczesności, po wojnie symbolem wolności, Ameryki i buntu przeciw przaśności życia w PRL).
Formy eksodus nie znalazłem w słownikach, więc jeśli za miarę poprawności słowa uznać jego obecność w leksykografii, to eksodus tego warunku nie spełnia. W Narodowym Korpusie Języka Polskiego przykładów eksodusu jest całkiem sporo, ale głównie z prasy i z internetu. Exodus ma tam nad eksodusem dziesięciokrotną przewagę.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego