Na temat polskich form typu żeś wypowiadał się już w poradni prof. M. Bańko (por. http://poradnia.pwn.pl/lista.php?szukaj=%BFe%B6my&kat=18). Na słowo komentarza zasługuje natomiast porównanie czeskiego i polskiego žes / żeś. Formy te różnią się między sobą nacechowaniem stylistycznym, zakresem łączliwości wykładnika kategorii osoby i zakresem tworzenia konstrukcji z partykułą.
Przyjrzyjmy się najpierw zdaniom, w których końcówki czasu przeszłego łączą się ze spójnikiem że, np. „Wiem, żeś to zrobiła’’. W języku polskim czas przeszły jest jednoczłonowy, ale końcówki czasu przeszłego 1. i 2. osoby lp oraz lm, tzn. -(e)m, -(e)ś, -(e)śmy, -(e)ście, mają zdolność dołączania się do niektórych wyrazów. Za poprawne, choć potoczne, są uznawane ich połączenia ze spójnikiem (ale nie z partykułą) że. W języku czeskim natomiast czas przeszły 1. i 2. os. lp oraz lm składa się z osobowej formy czasownika być i imiesłowu przeszłego, np. udělal jsem, udělal jsi, udělali jsme, udělali jste. W czasownikach zwrotnych w 2. os. lp następuje ściągnięcie wyrazów jsi i se / si do jednego słowa ses / sis, np. učil ses. Takie konstrukcje są stylistycznie nienacechowane.
W 2. os. lp często dochodzi u czasowników niezwrotnych do połączenia dwóch elementów czasu przeszłego w jeden, np. dělals (dotyczy to tylko 2. os. lp, a nie tak jak w języku polskim 1. i 2. os. lp i lm). Powstałe w rezultacie -s, pochodzące od jsi ‘jesteś’, może się przyłączać do różnych słów. Już z XIV w. znamy przykłady dołączania się cząstki czasu przeszłego 2. os. lp do spójnika že (kiedyś žejs, teraz žes). Forma žes jest kwalifikowana przez normatywistów jako literacka mówiona (czeski termin hovorová). Jest także często używana w języku nieliterackim, jak wiele wyrazów należących do tej warstwy językowej. Nacechowanie książkowe może mieć w dialektach zachodnich, w których dominują formy analityczne nawet w konstrukcjach z czasownikami zwrotnymi (np. učil jsi si).
Wydaje się, że pod względem nacechowania czeskie žes obsługuje więcej rejestrów językowych (zarówno warstwę nieliteracką, jak i mniej formalną literacką) niż jego formalny polski odpowiednik żeś. Świadczy o tym porównanie poświadczeń z korpusu równoległego InterCorp. Na 30 poświadczeń czeskich tekstów zawierających žes tylko w 3 przypadkach tłumacze zdecydowali się na użycie polskiego żeś. Natomiast w pozostałych wypadkach wybrali syntetyczną formę czasu przeszłego, por.:

czes. „Doufám, žes ho neotevřela?” ptá se znepokojeně.
pol. Mam nadzieję, że go nie otworzyłaś? – pyta zaniepokojona.

Drugi typ użycia form żeś, czyli przyłączenie ruchomej końcówki czasu przeszłego do partykuły że (np. „Co żeś zrobił’’), uznano w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN za nieprawidłowy. W języku czeskim formy takie występują rzadziej niż w języku polskim i tak jak w połączeniach ze spójnikiem – tylko w 2. os. lp. Przyjrzyjmy się próbom tłumaczeń tych polskich form na język czeski. W poniższych zdaniach przetłumaczono je bez partykuły że, ale z użyciem form nieliterackich, np. seš, a nie literackiego jsi):

pol. Gadaj, co żeś za jedna. – czes. Mluv, co seš zač.
pol. Z kim żeś gadał? – czes. S kýms to kecal?